“Het had waarschijnlijk niet zoveel uitgemaakt, zo’n pakket van het Rode Kruis. Nee, dat geloof ik niet. Maar het idee dat iemand in Nederland aan je dacht, ja, dát had zeker verschil gemaakt.” Het zijn de aangrijpende woorden van Auschwitz-overlevende Frieda Menco. Net als vele andere joden was zij teleurgesteld over de rol van het Rode Kruis tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Deze rol had er één moeten zijn van steun, aandacht en hulp aan de meest kwetsbare groepen in de samenleving op dat moment: de joden, Roma, Sinti en politieke gevangenen. Het werd er één van heldenmoed van individuele vrijwilligers en afdelingen, maar van een falend hoofdbestuur dat zijn plicht verzaakte.
Onderzoek door het NIOD
In 2013 gaf het Rode Kruis opdracht aan het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies om onderzoek te doen naar dit verleden. Belangrijkste vraag die beantwoord moest worden, was hoe het Rode Kruis als humanitaire organisatie heeft gefunctioneerd tijdens en na de bezetting.
Nu, vier jaar later, is dit onderzoek afgerond. Het schetst een ontluisterend beeld van een gezagsgetrouw bestuur dat zich liet beperken door de regels van de bezetter en daarmee het belangrijkste grondbeginsel van het Rode Kruis uit het oog verloor: menslievendheid.
‘Kwesties van Leven en Dood’
Woensdag 1 november presenteerde NIOD-onderzoeker dr. Regina Grüter de resultaten van haar onderzoek in De Balie in Amsterdam. De presentatie en de reactie van het Rode Kruis hierop vind je binnenkort hier.
De conclusie uit het onderzoek trekt het huidige Rode Kruis-bestuur zich zeer aan. Bestuursvoorzitter Inge Brakman zegt in haar toespraak als reactie op de onderzoeksresultaten: “Ik moest het rapport af en toe echt even wegleggen, omdat het zo confronterend was. Wij bieden de slachtoffers en nabestaanden onze diepe verontschuldigingen aan. En nemen maatregelen om ervoor te zorgen dat het nooit meer zo mis kan gaan.”
Het onderzoek, dat de titel ‘Kwesties van Leven en Dood’ draagt, is op dinsdag 31 oktober in boekvorm verschenen bij uitgeverij Balans en is te koop in de boekhandel.
Onderzoekscommissie
Dr. Regina Grüter voerde het onderzoek uit en werd bijgestaan door een begeleidingscommissie, met als voorzitter Professor dr. Hans Blom, emeritus hoogleraar Nederlandse Geschiedenis Universiteit van Amsterdam. Andere leden zijn:
- Dr. Geraldien von Frijtag Drabbe Kuenzel, universitair docent Universiteit Utrecht;
- Professor dr. Thea Hilhorst, hoogleraar Humanitaire hulp en wederopbouw, Wageningen UR;
- Professor dr. Keetie Sluyterman, hoogleraar Bedrijfsgeschiedenis, Universiteit Utrecht;
- Drs. Hans de Vries, oud NIOD-medewerker en onderzoeker Kampen en gevangenissen.
