‘Ons budget is in de afgelopen jaren bijna verdubbeld. Helaas.’

ICRC-President Peter Maurer bespreekt tijdens zijn bezoek aan Nederland de ontwikkelingen van conflicten en de complexe situatie in het Syrische kamp Al-Hol.

Hij aarzelt niet als hij van wal steekt over hoe de wereld van conflicten is veranderd in de afgelopen decennia. En hij kan het weten, want hij draait al een tijdje mee. De Zwitserse diplomaat Peter Maurer is sinds 2012 President van het Internationale Comité van het Rode Kruis en is bijna maandelijks getuige van menselijk leed in conflictgebieden. Zo was hij een paar weken geleden nog in het Al-Hol vluchtelingenkamp in Syrië. Inderdaad, daar waar ook Nederlandse vrouwen en kinderen zitten en waarover een verhit publiek en politiek debat is ontstaan.

Onder leiding van Maurer is het jaarlijkse budget van het comité bijna verdubbeld. “Dat is geen goed nieuws,” zegt Maurer. “Het bedrijfsleven zou blij zijn met zo’n resultaat, maar voor ons is het een indicatie van de slechte internationale verhoudingen van vandaag de dag. Conflicten duren langer en zijn complexer. Het ICRC is gemiddeld 35 jaar aanwezig in een conflictcontext. Dat is zorgelijk.”

“Al-Hol raakt aan de kern van ons mandaat, namelijk het uitdragen dat ieder mens recht heeft op menswaardige behandeling en een juridisch proces,” verklaart Maurer. “Ofwel, het respecteren van het Humanitair Oorlogsrecht, één van de belangrijkste taken van het Comité. Er is feitelijk een tweede Guantánamo Bay gecreëerd. Maar dat willen mensen niet horen.”

In Guantánamo Bay zitten ‘slechts’ 1.000 gevangenen. In Al-Hol 80.000, waarvan tweederde kinderen en éénderde vrouwen. Dit kamp bestaat al 30 jaar en gaf destijds bescherming aan zo’n 5.000 mensen uit Irak. In een paar maanden tijd is het kamp uitgegroeid tot een humanitaire crisis op zichzelf, met 80.000 vluchtelingen. Het heeft het hoogste sterftecijfer onder kinderen wereldwijd.”

“De complexe veiligheidssituatie in Syrië maakt het  moeilijk voor ons om te werken,” zegt Maurer. “Wat doe je met zoveel mensen die vooralsnog geen enkel perspectief hebben? Ik sprak een dag lang met de vrouwen in het kamp. Hoe kunnen ze een plek terugvinden in de samenleving met de ideeën die ze hebben? Die zijn vaak weerzinwekkend. Ik zie vooralsnog niet in hoe er verzoening kan plaatsvinden.”

Al-Hol: Jongen ondersteunt vriendje dat gewond raakte bij een mortieraanval.

Het landschap der conflicten veranderde sterk de afgelopen jaren. Niet alleen is er sprake van enorme fragmentatie – het Comité heeft soms te maken met een dozijn gesprekspartners die deelnemen aan één conflict – ook ziet Maurer een verandering in de manier waarop er met Humanitair Oorlogsrecht wordt omgegaan. In plaats van de overweging om dit recht te respecteren, proberen gewapende groepen het in te zetten als wisselgeld in de onderhandelingen over bijvoorbeeld toegang tot een bepaald gebied.”

“Het bieden van humanitaire hulp is zéér gepolitiseerd, met name in Syrië,” zegt Maurer. “De ruimte om hulp te bieden, wordt enorm beperkt. Ik heb nog nooit een conflict gezien dat in zulke mate over politiek gewin gaat, zelfs de toegang tot een dorpje wordt op hoog niveau uitgespeeld.”

De door de wol geverfde diplomaat ligt nog steeds wakker ’s nachts. Niet per se van de tragedies die zich voor zijn ogen voltrekken, maar met name met zorgen voor zijn personeel dat grote risico’s loopt. “Begrijp me niet verkeerd, elk bezoek aan een conflictgebied en mensen in nood raakt me. Maar niemand heeft er iets aan als ik emotioneel word. De truc is je emotie om te zetten in een effectieve, diplomatieke actie. In feite is het een intellectuele exercitie,” zegt Maurer.

“Maar waar ik wél wakker van lig, zijn de zorgen om mijn 20.000 medewerkers. Zij worden blootgesteld aan enorme risico’s. Ontvoeringen en moordpartijen komen nu eenmaal voor en het is het meest onvoorziene aspect van ons werk.” Maurer kijkt bezorgd. “Dan vraag je jezelf weleens af; heb ik de juiste beslissing genomen?”