‘Kennis delen over humanitair oorlogsrecht is fantastisch werk’

Tijdens zijn studie internationaal recht en zijn promotie verdiepte hij zich in het humanitair oorlogsrecht. Sinds twee jaar geeft Kilian Roithmaier (32) als vrijwilliger bij het Rode Kruis voorlichting over dit onderwerp aan onder meer scholieren en studenten.

Tekst Annemiek Huijerman 

Hoe kwam je bij het Rode Kruis terecht?

‘Tijdens mijn master Internationaal Recht aan de Universiteit van Amsterdam, ontdekte ik het oorlogsrecht als een heel interessant vak. Ik had het geluk dat ik me daar zes jaar in heb kunnen verdiepen, ook via mijn werk bij het Asser Instituut in Den Haag. Dat houdt zich onder andere bezig met het humanitair oorlogsrecht. Toen ik in Groningen begon aan mijn promotieonderzoek over het humanitair oorlogsrecht (HOR), kwam ik ook in contact met het Rode Kruis. Ik hoorde dat daar een sectie bestaat van vrijwilligers die voorlichting geven over het humanitair oorlogsrecht. Omdat ik ondertussen ook lesgaf over dit onderwerp aan de Rijkuniversiteit Groningen, en dat belangrijk én leuk werk vond, wilde ik dat ook bij het Rode Kruis gaan doen.
Er komt meer aandacht voor het humanitair oorlogsrecht, mede door de conflicten die nu in de wereld spelen. Kranten besteden er meer aandacht aan, vaak gaat het dan om schendingen. Het onderwerp is ook onderdeel van de discussie in Den Haag en Brussel.’

Wat fascineert jou aan humanitair oorlogsrecht?

‘Als student krijg je op een bepaald moment te horen dat er regels zijn in een situatie waarvan je denkt dat daar geen regels meer voor gelden. Toch kunnen staten dan bij elkaar komen en zeggen dat, zelfs in situaties waarin het gaat om hun overleving als land, zij regels willen afspreken over de grenzen van oorlogsvoering. Dat vond ik fascinerend en dat voelde ook impactvol. De regels van het HOR zijn immers essentieel, vooral voor slachtoffers van een gewapend conflict, in het bijzonder voor ouderen en kinderen. Door het eerbiedigen van deze regels worden alle personen die niet of niet meer deelnemen aan de vijandelijkheden, beschermd tegen aanvallen en bijgevolg zo min mogelijk geraakt door een conflict. Het HOR verbiedt verder ook bepaalde middelen of methodes van oorlogsvoering. Zo is bijvoorbeeld het bewust uithongeren van burgers en het gijzelen van personen nooit toegestaan, en mogen bepaalde wapens niet worden gebruikt als deze niet voldoende precies kunnen worden ingezet tegen legitieme doelen.’

Wat houdt jouw werk als voorlichter in?

‘Wij geven voorlichting aan middelbare scholen en andere (onderwijs)instellingen. Dat doen we met z’n tweeën. We bieden een standaard les van ongeveer anderhalf uur, die we ook kunnen aanpassen aan de doelgroep. Zo hebben we gastlessen gegeven aan bijvoorbeeld studenten van de Universiteit van Amsterdam, de Amnesty International studentengroep en aan studenten van de VEVA-opleiding, dat zijn mbo’ers die bij de krijgsmacht willen gaan werken.
Het idee van de lessen is om kader en regels van het humanitair oorlogsrecht in het algemeen uit te leggen. De eerste dingen die we behandelen in de les zijn: wat is het Rode Kruis, welke principes hanteren we, en welke organisaties zijn er nog meer? Daarbij benadrukken we dat het Rode Kruis neutraal is; we kiezen nooit een kant of partij. Soms merk je dat mensen toch een mening zouden willen horen: is die aanval op dat ziekenhuis nou wel of niet een schending? Maar daarover kunnen wij omwille van die neutraliteit niets zeggen.’

Kun je iets vertellen over de rol van het Rode Kruis op het gebied van humanitair oorlogsrecht?

Rode Kruis is dé organisatie als het gaat over oorlogsrecht en de ontwikkeling daarvan. Feitelijk bestaat het Rode Kruis uit drie organisaties: de Internationale Federatie, die zich vooral met noodleniging bij natuurrampen bezighoudt. Dan heb je de nationale Rode Kruis-verenigingen, bijvoorbeeld het Nederlandse of het Duitse Rode Kruis, die actief zijn in eigen land; denk aan EHBO, evenementenhulp etc. De verspreiding van het humanitair oorlogsrecht komt voort uit de derde poot: het Internationale Comité van het Rode Kruis in Genève, dat zich specifiek bezighoudt met gewapende conflicten – en waaruit het Rode Kruis in feite is ontstaan. Dat Internationale Comité is aangewezen om op te treden als neutrale bemiddelaar in gewapende conflicten en om humanitaire hulp te verlenen in oorlogssituaties, bijvoorbeeld families bij elkaar brengen die in oorlogssituaties van elkaar gescheiden zijn. Zo worden ook vrijgelaten gijzelaars, die vanuit Gaza worden overgebracht naar Israël, eerst overgedragen aan het Rode Kruis.
Het Internationale Comité heeft de expliciete opdracht om in de geest van het Verdrag van Genève het humanitair oorlogsrecht te verspreiden en te ontwikkelen. Vanuit dat Internationale Comité krijgen wij ons mandaat. Wij willen met zo veel mogelijk mensen over het humanitair oorlogsrecht praten en de kennis daarover delen.

Inmiddels hebben we in de regio Amsterdam-Amstelland een heel diverse groep van vijftien voorlichters. Het zijn mensen met uiteenlopende achtergronden. Lang niet iedereen heeft een rechtenachtergrond, laat staan dat mensen bekend zijn met het humanitair oorlogsrecht. Maar als je voorlichter wordt, krijg je een gedegen introductieles op het hoofdkantoor in Den Haag.  
Het is fijn om deel uit te mogen maken van het Rode Kruis, de organisatie die door alle tijden en alle situaties heen haar missie vervult en trouw blijft aan haar principes. Maar ook en vooral is dit werk een mooie kans voor mensen om vrijwilligerswerk te doen rond een onderwerp waar ze interesse in hebben. Bovendien leer je er zelf ook veel van. Als je dan die kennis waar je zelf enthousiast over bent, kunt doorgeven, is dat fantastisch.

Wil je meer informatie over HOR of een gastles aanvragen?
Voor gastcolleges in het district Amsterdam-Amstelland, kun je contact opnemen met Laila Turaran Medina op: lturaranmedina@redcross.nl  

Voor andere districten kun je een gastcollege humanitair oorlogsrecht aanvragen via deze link: Organiseer een Rode Kruis Gastcollege humanitair oorlogsrecht