In Oekraïne staat het leven op z’n kop. Veel mensen slaan door het gewapende conflict op de vlucht. Maar er blijven ook burgers achter in de getroffen gebieden. Om de mensen die niet of niet meer deelnemen aan de vijandelijkheden te beschermen zijn er regels. Deze regels worden ook wel humanitair oorlogsrecht (HOR) genoemd. Het Rode Kruis beschermt en verspreidt deze regels. Een belangrijke taak! Vrijwilliger Kylian Jousma houdt zich als coördinator HOR bezig met de voorlichting over dit onderwerp. In dit interview legt hij uit wat zijn rol precies en wat de belangrijkste regels zijn.
Coördineren en voorlichten
Kun je iets vertellen over je rol als coördinator HOR bij het Rode Kruis? Kylian vertelt: “Als Coördinator Humanitair Oorlogsrecht geef ik leiding aan het team in Groningen. Ook ben ik verantwoordelijk voor de voorlichting en draag ik zorg voor de verspreiding van de kennis over het HOR. Onder mijn eigen teamleden, maar ook onder de mensen buiten het team.”
Militaire doelen
Eén van de belangrijkste regels is dat er tijdens een gewapend conflict zoals in Oekraïne alleen militaire doelen mogen worden aangevallen. Zou je uit kunnen leggen wat er wordt verstaan onder een militair doel?
“Militaire doelen zijn strijders en objecten die een militaire bijdrage leveren aan het gewapende conflict. En waarbij de uitschakeling duidelijk militair voordeel oplevert. Geweld tegen burgers of burgerobjecten zijn dus verboden, tenzij zij meedoen aan de strijd. Ook het geweld tegen gebouwen die voor burgers noodzakelijk zijn, zoals ziekenhuizen en waterzuiveringsinstallaties, is verboden.”
Humane behandeling
In het HOR staat ook dat iedere persoon die niet of niet langer meevecht een menselijke behandeling verdient. Wat wordt hiermee bedoeld?
“Een humane behandeling is ervoor zorgen dat iemand behandeld wordt conform de Universele Rechten van de Mens. Dit houdt bijvoorbeeld in dat er door de bezetter geen eten voor je gezin wordt afgenomen en dat de plaatsen waar je slaapt of verblijft niet worden beschoten of gebombardeerd. Ook de mishandeling van burgers, medisch personeel en krijgsgevangenen is niet toegestaan.”
Informatie over dierbaren
Mensen in een gewapend conflict hebben recht op informatie over hun dierbaren. Om welke informatie gaat het hier vooral?
“Dan moet je denken aan informatie over of een dierbare nog leeft, waar hij of zij zich begeeft en hoe het met deze persoon is. De overheden en de strijdende partijen moeten dan ook informatie verstrekken over vermiste familieleden. Families moeten zo mogelijk worden herenigd.”
Bescherming medisch personeel
Gewonden moeten worden verzorgd en medisch personeel moet worden beschermd. Hoe pak je dat in een gewapend conflict aan?
“Medisch personeel moet in een gewapend conflict zoals in Oekraïne iedereen helpen. Dus alle soldaten, ongeacht van welke partij. In een gewapend conflict mag medisch personeel daarbij geen doelwit zijn van een aanval. Zo kan het ten allen tijde zijn werk blijven doen. Ter herkenning van medisch personeel wordt vaak het Rode Kruis-, Rode Halve Maan- of Rode Diamant-embleem gebruikt. Deze zijn internationaal erkend als embleem voor hulpverleners en medisch personeel. De dragers ervan genieten bescherming conform het Internationaal Recht. Het misbruiken van deze emblemen is dan ook strafbaar.”
Recht op een eerlijk proces
Hoe gek het ook klinkt; in een gewapend conflict heeft iedereen recht op een eerlijk proces. Marteling is dus niet toegestaan. Wat is in dit verband een eerlijk proces?
“Een eerlijk proces houdt in dat de verdachte (krijgsgevangene of burger) niet wordt veroordeeld om wie hij of zij is of voor welk land of ideaal hij of zij vecht, maar dat er wordt gekeken naar de gepleegde wettelijk strafbare feiten.
Respectvolle behandeling voor slachtoffers
Gevallen slachtoffers verdienen een respectvolle behandeling. Zou je dit toe kunnen lichten?
“Een gevallen slachtoffer verdient een respectvolle begrafenis, geen massagraf. Ook is het belangrijk dat er respectvol wordt omgegaan met het lichaam. Bijvoorbeeld tijdens de verplaatsing van het slagveld naar de begraafplaats of in het mortuarium.”
Verboden wapens
Het gebruik van wapens die onnodige verliezen of ernstig lijden veroorzaken is verboden. Welke wapens zijn er in een gewapend conflict niet toegestaan en waarom niet?
“In een gewapend conflict zijn volgens de conventies van Genève niet alle wapens toegestaan. Het gebruik van gifgas of landmijnen mag bijvoorbeeld niet, omdat hierbij ook burgers geraakt kunnen worden. Ook clustermunitie (kleine landmijnen), fosfor (munitie die ontvlamt in de buitenlucht) en nucleaire wapens zijn verboden omdat ze onbeschrijfelijk, inhumaan en onnodige leed toebrengen. Het woord ‘humanitair’ in het humanitair oorlogsrecht geeft aan dat er tijdens een gewapend conflict alleen menselijke acties zijn toegestaan.”
Voorlichting
Het Rode Kruis geeft voorlichting over het humanitair oorlogsrecht en komen graag langs op jouw mbo-instelling om een gratis gastles te geven. Vraag deze aan op de website van het Rode Kruis. Voor het geven van gastlessen over humanitair oorlogsrecht is het Rode Kruis op zoek naar voorlichters. Is dit iets voor jou? Neem dan contact op met het Rode Kruis.
