Geen denderende aardbeving of razende orkaan, maar een doodstille ramp onder een strakblauwe lucht. Dat is de extreme droogte in de Hoorn van Afrika. Oogsten mislukken al meer dan een jaar lang in het gebied en 13 miljoen mensen lijden honger. Dit aantal dreigt op te lopen tot 25,3 miljoen. Roel Blesgraaf, waterexpert van het Rode Kruis in Ethiopië: “Mensen zijn wanhopig.”
Het was het voorjaar van 2020 toen het voor het laatst goed regende in het grensgebied van Kenia, Ethiopië en Somalië. Forse buien stortten wekenlang naar beneden, zoals elke lente en herfst gebeurt in Oost-Afrika tijdens de regenseizoenen. Boeren verbouwden hun tarwe en herders lieten hun vee rustig grazen op de begroeide vlaktes.
Maar afgelopen anderhalf jaar veranderde het weerbericht én het leven in de Hoorn van Afrika. Maar liefst drie regenseizoenen lang regende het veel minder dan normaal. Het resultaat: de ergste droogte in veertig jaar. Plantjes verschrompelden onder de felle zon en oogsten mislukten. Volgens het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties werd op sommige plekken maar liefst 70% minder voedsel geproduceerd dan normaal. Steppes in het gebied werden steeds kaler en inmiddels kunnen geiten en kamelen er nauwelijks meer grazen.
Alsof die extreme droogte nog niet genoeg is, worden bewoners van het gebied ook geplaagd door andere moeilijkheden. Veel gewassen werden de afgelopen jaren verwoest door sprinkhanenplagen, in delen van Somalië en Ethiopië zorgen conflicten voor chaos, de energieprijzen zijn extreem hoog en er is enorme inflatie. Door die optelsom is het weinige voedsel in het gebied nauwelijks te betalen.
Toekijken hoe je kinderen ondervoed raken
Mensen maken zich dan ook veel zorgen, ziet waterexpert Roel Blesgraaf. “Ik sprak bijvoorbeeld met vrouwen op een markt in het oosten van Ethiopië. Zij hebben de prijs van tarwe en maïs in de afgelopen maanden zien verdubbelen. Deze mensen kunnen dat helemaal niet betalen. Ze moeten toekijken hoe hun kinderen ziek worden door ondervoeding en ze kunnen niets doen. Ze willen wel vluchten, maar waar moeten ze naartoe? En met welk geld?”
Sommige mensen sturen hun kinderen eropuit om met hun vee naar gebieden te trekken waar meer water is. Ze halen de kinderen van school om de dieren te redden, die hun enige bron van inkomsten zijn. Hele scholen in het gebied worden gesloten. Net als andere herders leggen de kinderen soms tochten af van wel vijfhonderd kilometer om water te vinden.
Als ze een plek vinden waar het vee kan grazen, dan zijn ze nooit de eersten. “Dat levert veel problemen op,” ziet Blesgraaf. “Want in de gebieden waar de situatie iets beter is, wonen ook mensen die water nodig hebben. Als mensen van buitenaf met al hun geiten en kamelen zo’n gebied binnenkomen, dan levert dat spanningen op.”
Ondertussen raken de dieren verzwakt en worden ze ziek. En omdat niemand hen te eten kan geven, wil niemand het vee kopen en worden de dieren steeds minder waard. Hierdoor kunnen herders moeilijk aan extra inkomsten komen om hun eigen eten te betalen. Roel: “Die herders zitten gevangen in hun situatie. Dat maakt mensen wanhopig.”
Waterputten en voedsel
De afgelopen jaren heeft het Rode Kruis veel waterputten aangelegd in het gebied. Op de putten waar nog water in zit, komen momenteel veel mensen af. “Sommige dorpen zijn ineens drie keer zo groot geworden.”
Andere putten zijn inmiddels leeggeraakt. De lokale overheid probeert zoveel mogelijk van de nood op te vangen door vrachtwagens met water te sturen. Het Rode Kruis heeft voedsel uitgedeeld en wil kwetsbare gezinnen in het gebied helpen met een eenmalig geldbedrag. “Op deze manier kunnen gezinnen zelf bepalen of ze er voedsel, veevoer of water voor kopen,” zegt Blesgraaf.
Minder impact voor klimaatrampen
Blesgraaf hoopt dat meer mensen zullen inzien hoe belangrijk het is dat er oplossingen komen voor de lange termijn. “De situatie in de Hoorn van Afrika laat zien hoe extreem weer kan zorgen voor enorme ellende. Door klimaatverandering zullen we dit soort situaties in de toekomst alleen maar vaker tegenkomen. Daarom moeten we zorgen dat mensen hier beter tegen bestand zijn.”
Het Rode Kruis is daarom verschillende projecten in het gebied gestart om te zorgen dat extreem weer minder impact heeft. Zo zorgen we voor waarschuwingssystemen, zodat boeren zich kunnen voorbereiden op extreem weer. Ook leggen we op sommige plekken stenen dammen aan om te zorgen dat regenwater de aarde niet wegspoelt en beter de grond in kan trekken. Daarnaast helpen we mensen om gewassen aan te planten die beter tegen extreem weer kunnen. Zo kunnen we op tal van manieren zorgen dat klimaatrampen minder impact krijgen.
Blesgraaf: “Extreme droogtes als deze gaan in de toekomst steeds vaker voorkomen door klimaatverandering. We zien dat de meest kwetsbare mensen geraakt worden, terwijl zij nauwelijks bijdragen aan klimaatverandering. Daarom is het belangrijk dat wij hen helpen.”
Meer hulp nodig
Het Rode Kruis helpt in de Hoorn van Afrika door het uitdelen van water en voedsel. Daarnaast geven we op verschillende plekken medische hulp. Ook zetten we projecten op om te zorgen dat natuurrampen in de toekomst minder impact hebben. Maar meer hulp is nodig. Steun je ons? Doneer dan op Giro 6251 (IBAN: NL58INGB0000006251) onder vermelding van ‘voedselnood Afrika’.
