Laat natuurgeweld geen ramp worden

Met het STREAM-programma (STrengthening Resilience through Ecosystem-based Adaptation and Management) willen we de humanitaire mogelijkheden van Nature-based Solutions ontdekken in het Nijlbassin. Het einddoel: gezonde ecosystemen, veilige gemeenschappen, en duurzame economische kansen.

We beginnen in Egypte en Sudan, waar we samen met lokale gemeenschappen oplossingen testen en schalen. In de komende 20 jaar breiden we het programma uit naar gemeenschappen in Ethiopië, Soedan en Oeganda.

Het programma gaat voor een geïntegreerde, sector-overstijgende aanpak waarin samen met lokale gemeenschappen en partners de tijd wordt genomen om oplossingen te testen en de onderliggende oorzaken van kwetsbaarheid aan te pakken.

STREAM gebruikt een langetermijnaanpak, opgedeeld in verschillende fasen. Van het identificeren van problemen en kansen tot het testen van oplossingen in pilots en de uitvoering hiervan op grote schaal.

Cruciaal is dat het ontwerpen, testen en uitvoeren van de Nature-Based Solutions samen met lokale gemeenschappen en partners gebeurt.

Nature-based Solutions zijn één van de middelen die we inzetten in dit humanitaire programma, naast bijvoorbeeld het opzetten en versterken van waarschuwingssystemen, verbeterd waterbeheer en EHBO-trainingen. Deze activiteiten worden gecombineerd in een geïntegreerde aanpak.

De IUCN definieert Nature-based Solutions als “maatregelen om (semi-)natuurlijke ecosystemen te beschermen, duurzaam te beheren en te herstellen, zodat maatschappelijke problemen effectief worden opgelost ten bate van de mens en natuur.” Voor een goede uitvoering van Nature-based Solutions zijn tijd, schaal en betrokkenheid van lokale gemeenschappen en experts cruciaal.

Er zijn veel voorbeelden van Nature-based Solutions, zoals bodembescherming, bosherstel, rivierherstel en bepaalde vormen van klimaatslimme of regeneratieve landbouw. Kijk voor meer informatie in het IFRC Nature Navigator Handboek.

In de eerste fase van het programma (mid-2022 tot mid-2024) zijn we vooral bezig met het opbouwen van relaties met lokale partners, onderzoek en het ontwikkelen van de eerste pilots in Egypte en Ethiopië.

Het programma wordt momenteel opgezet door het Nederlandse Rode Kruis, De Egyptische Rode Halve Maan en het Ethiopische Rode Kruis, met ondersteuning van de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maan-verenigingen (IFRC).

Voor de ontwikkeling van pilots en de uitbreiding van het programma naar meer landen zijn we actief op zoek naar aanvullende financiering en potentiële (kennis)partners. Neem contact op via de contactgegevens onderaan deze pagina voor meer informatie.

De natuur is van groot belang voor het beschermen van mensen tegen rampen. Daarom werken het internationale Rode Kruis (IFRC) en het World Wildlife Fund (WWF) samen. De organisaties verkennen hoe Nature-based Solutions de weerbaarheid van mensen en landschappen kunnen vergroten.

Onder het wereldwijde partnerschap vallen meerdere initiatieven. In dit programma werken de Zambiaanse en Nederlandse WWF- en Rode Kruis-organisaties samen in Zambia. Ons doel is om Nature-based Solutions te ontwikkelen die mens en natuur in de Kafue Flats weerbaarder maken tegen natuurgeweld en klimaatverandering.

Het programma start met een proof of concept-project dat 1,5 jaar duurt. In dit project is de hoofdvraag welke Nature-based Solutions het meest geschikt zijn om mens en natuur in de Kafue flats weerbaarder te maken tegen overstromingen en droogte. We werken toe naar de volgende resultaten:

1. Drie concrete voorstellen van Nature-based Solutions die het meest geschikt zijn tegen overstromingen en droogte in de Kafue Flats. Lokale belanghebbenden worden nauw betrokken bij de ontwikkeling van deze voorstellen.
2. Een position paper over de mogelijke humanitaire, economische en natuurlijke voordelen van het combineren van rampenmanagement met Nature-based Solutions. Met deze paper willen we overheden, gemeenschappen, donoren en de private sector aanmoedigen om de natuur te integreren in klimaatadaptatie en rampenmanagement.
3. Een strategie voor samenwerking en fondsenwerving om de volgende fase van het programma neer te zetten.

Als het proof of concept-project succesvol is, is de volgende stap om de geselecteerde Nature-based Solutions samen met lokale gemeenschappen uit te voeren. Ook willen we een pijplijn opzetten met fondsenwervende voorstellen voor 4-5 aanvullende landschappen.

De IUCN definieert Nature-based Solutions als “maatregelen om (semi-)natuurlijke ecosystemen te beschermen, duurzaam te beheren en te herstellen, zodat maatschappelijke problemen effectief worden opgelost ten bate van de mens en natuur.” Voor een goede uitvoering van Nature-based Solutions zijn tijd, schaal en betrokkenheid van lokale gemeenschappen en experts cruciaal.

Er zijn veel voorbeelden van Nature-based Solutions, zoals bodembescherming, bosherstel, rivierherstel en bepaalde vormen van klimaatslimme of regeneratieve landbouw. Kijk voor meer informatie in het IFRC Nature Navigator Handboek.

Het Kafue Flats-ecosysteem is een mozaïek van wetlands, grasland en bossen waar veel verschillende planten en dieren leven, waaronder bedreigde soorten. Bijna 1 miljoen mensen leven in dit gebied en velen van hen zijn van het ecosysteem afhankelijk voor hun levensonderhoud.

Een belangrijke gebeurtenis in de Kafue Flats is het regelmatig overstromen van de Kafue-rivier. Deze overstromingen zorgen ervoor dat waterplanten groeien die voedsel en onderdak bieden voor allerlei vissoorten, waar lokale vissers weer van afhankelijk zijn. In de gebieden die regelmatig overstromen groeit ook gras voor wilde dieren en vee, en er kunnen gewassen worden geteeld zoals rijst, maïs en groente.

Klimaatverandering heeft nu al invloed op de Kafue Flats. De temperaturen stijgen, regenpatronen veranderen en droogte en overstromingen zijn heftiger en komen vaker voor. Menselijke aanpassingen aan het ecosysteem (waaronder landgebruik, dammen en andere infrastructuur) hebben ook grote impact op het functioneren van het ecosysteem. Dit treft de inwoners van de Flats, die van het ecosysteem afhankelijk zijn voor water, vis, irrigatie, graslanden, transport, energie en toerisme.

Herstel van het natuurlijke systeem zorgt ervoor dat het ecosysteem deze functies goed kan vervullen. Ook verlaagt natuurherstel het risico op natuurrampen, doordat een gezond ecosysteem overtollig water absorbeert tijdens overstromingen en opslaat voor tijden van droogte.

Het proof of concept-project startte in januari 2023 en duurt 1,5 jaar tot mid-2024. Als het onderzoek succesvol is en er genoeg middelen beschikbaar zijn, zetten we het langetermijnprogramma (10+ jaar) voort door de geselecteerde Nature-based Solutions in de praktijk te brengen. Ook willen we een pijplijn opzetten met fondsenwervende voorstellen voor 4-5 aanvullende landschappen.

Dit project wordt ontwikkeld door het Zambiaanse Rode Kruis, het World Wildlife Fund Zambia, het World Wildlife Fund Nederland en het Nederlandse Rode Kruis. 510 (het data & digital-initiatief van het Nederlandse Rode Kruis) speelt een belangrijke rol in het onderzoek naar de geschiktheid van verschillende Nature-based Solutions.

Lokale belanghebbenden zoals autoriteiten, kennisinstituten en gemeenschappen worden nauw betrokken bij het onderzoek naar de meest geschikte Nature-based Solutions.

In de afgelopen 20 jaar besloegen overstromingen 47% van alle weergerelateerde rampen. Het risico op overstromingen zal alleen maar toenemen door klimaatverandering en vele mensen zullen de gevolgen ervaren als we niets doen. Zo zorgde cycloon Idai in maart 2019 nog voor enorme overstromingen rond de stad Beira en in de rest van Mozambique, met honderden doden en 1,7 miljoen getroffen mensen tot gevolg.

Hoewel Idai een bijzondere gebeurtenis was, hebben veel inwoners van Beira elk jaar opnieuw te maken met overstromingen tijdens het regenseizoen. Hier zijn veel oorzaken voor, waaronder het feit dat veel delen van de stad niet goed verbonden zijn met de waterafvoer. En de afvoerkanalen die er zijn, zitten regelmatig verstopt met afval waardoor het water niet weg kan.

Door onze samenwerking met lokale en internationale partners, willen we de inwoners van drie gebieden in Beira (ong. 60.000 mensen) helpen om weerbaarder te worden tegen overstromingen.

In 2020 deed het Nederlandse Rode Kruis een oproep onder allerlei organisaties om mee te doen aan de Living with Floods Challenge. Centrale vraag: hoe helpen we kwetsbare mensen om beter om te gaan met overstromingen, zodat de impact ervan kleiner wordt?

Met onze steun aan 2 pilots in 2020-2021 hebben we een netwerk opgebouwd van lokale actoren die, gesteund door wereldwijde organisaties, werken aan twee doelen:

• Mensen in de stad helpen om zich bewust te worden van overstromingsrisico’s en deze verkleinen. De focus ligt hierbij op het herstellen, beheren en verbeteren van de informele afvoeren die beheerd worden door de lokale gemeenschap. Waar mogelijk willen we deze infrastructuur uitbreiden en vergroenen.
• Mensen in de stad ondersteunen om zich beter voor te bereiden op overstromingen. Bijvoorbeeld door waarschuwingssystemen en evacuatiemogelijkheden te verbeteren.

De pilot van Living with Floods liep van begin 2020 tot eind 2021. De huidige fase duurt tot eind 2023.

We werken nauw samen met het Rode Kruis Mozambique en de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maan-verenigingen (IFRC). Andere partners zijn Associação FACE, HKV en UNESCO-IHE. We werken ook samen met lokale partijen zoals de gemeente Beira, Sanitaire Voorzieningen, en de lokale waterautoriteit.