Bom hier, granaat daar, geweer in je zak: in films lijkt het net alsof alles mag tijdens een oorlog. Maar niets is minder waar: ook tijdens een oorlog gelden regels. Die zijn vastgelegd in het humanitair oorlogsrecht. Dit zijn de belangrijkste regels waaraan iedereen zich moet houden.
1. Je mag geen geweld tegen burgers gebruiken
Je mag alleen geweld gebruiken tegen mensen die meedoen aan de strijd. Mensen die niet (meer) meevechten, mag je dus niet aanvallen. Tot deze groep behoren gewone burgers, maar ook bijvoorbeeld krijgsgevangen, gewonde of zieke soldaten, doden en medisch en humanitair personeel.
Het is ook niet toegestaan om expres gebouwen en diensten aan te vallen die deze mensen helpen om te overleven. Denk daarbij bijvoorbeeld aan ziekenhuizen of waterzuiveringsinstallaties.
2. Je moet onnodig leed voorkomen
Het lijkt misschien zo in films, maar in een oorlog mag je er niet zomaar op los schieten. Je moet er namelijk alles aan doen om onnodig leed te voorkomen. Het gaat dan om lichamelijk en mentaal leed van burgers, maar ook van andere strijdende partijen.
Hoe bepaal je of het gaat om onnodig leed? Daarvoor moet je je afvragen of het geweld dat je gebruikt, nodig is om de tegenpartij uit te schakelen. Als je bijvoorbeeld iemand hebt geraakt met een kogel, is diegene uitgeschakeld en is het dus niet nodig dat die kogel explodeert.
3. Je mag niet alle wapens gebruiken
Wapens zijn bedoeld om mensen uit te schakelen en daardoor natuurlijk nooit mensvriendelijk. Maar sommige wapens zijn zo bruut dat je ze in een oorlog niet mag gebruiken.
Je las hierboven al dat je onderscheid moet maken tussen mensen die meevechten en mensen die dat niet doen. Maar met sommige wapens kan dat niet. Denk bijvoorbeeld aan bepaalde bommen, landmijnen en biologische wapens: die kunnen iedereen treffen. Het gebruik van deze wapens is daarom verboden.
Verder las je eerder dat je geen onnodig leed mag veroorzaken. Ook dit betekent dat je sommige wapens niet mag gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan gifgas en kogels die in het lichaam exploderen.
4. Je mag krijgsgevangenen niet mishandelen
Heb je iemand van de tegenpartij gevangen genomen? Dan moet je deze persoon op een menswaardige manier behandelen. Je mag die persoon niet martelen of mishandelen. Het maakt daarbij niet uit wat die persoon in het verleden heeft gedaan.
Je moet krijgsgevangenen genoeg eten en drinken geven om te overleven, en hen de kans geven om in contact te blijven met hun familie zodat hun waardigheid beschermd blijft. Daarnaast moeten krijgsgevangenen de kans krijgen om verzorgd te worden als ze gewond zijn.
5. Medisch personeel moet iedereen helpen
Medische hulpverleners mogen geen onderscheid maken tussen gewonde soldaten. Iedereen die gewond is of zich heeft overgegeven, moet verzorgd worden, ongeacht aan welke kant mensen staan.
6. Je mag hulpverleners niet hinderen of aanvallen
Partijen in het conflict mogen hulpverleners niet hinderen in hun werk. Ze mogen ook niet eisen dat hulpverleners alleen hun eigen soldaten verzorgen: iedereen is in de medische zorg gelijk. Uiteraard is het ook niet toegestaan om hulpverleners aan te vallen.
7. Je moet alles doen om de regels na te leven
Als je een partij bent die meevecht in een conflict, moet je voorzorgsmaatregelen treffen om de regels hierboven te kunnen naleven. Zo moet je burgers in een gebied op tijd waarschuwen als er doelen in hun buurt worden aangevallen. Ook moet je nadenken of een wapen wel echt bijdraagt aan het doel van het geweld. Verder moet je van tevoren zorgen dat je krijgsgevangenen menswaardig kunt vasthouden.
Waarom regels in een oorlog?
Conflicten zijn chaotisch, gewelddadig en ronduit naar. Maar met het humanitair oorlogsrecht kunnen we ze wel iets menselijker maken. Deze regels beschermen mensen die niet kunnen vechten. Ook zorgen ze dat zoveel mogelijk onnodig leed wordt voorkomen. Daarom zet het Rode Kruis zich wereldwijd in om te zorgen dat het humanitair oorlogsrecht gerespecteerd wordt.
