Wat als je een ramp zou kunnen voorspellen? En mensen al kunt helpen vóórdat die toeslaat? Bij 510, het data- en digitalteam van het Rode Kruis, houden ze zich er dagelijks mee bezig. Helga van Leur, meteoroloog en ambassadeur van het Rode Kruis, gaat in gesprek met Marc van den Homberg, wetenschappelijk leider van 510. Over hoe data-analyse, algoritmes en samenwerking het verschil maken in de humanitaire hulpverlening van morgen.
Helga: Allereerst: wat is 510 precies en waar komt die naam vandaan?
Marc: 510 is het data- en innovatie-initiatief van het Nederlandse Rode Kruis. De naam verwijst naar de 510 miljoen vierkante kilometer die onze planeet groot is. Daarmee benadrukken we dat we wereldwijd denken en werken: voor meer dan 40 Rode Kruis-verenigingen. Ons doel is om met data humanitaire hulp effectiever en sneller te maken.
Helga: Wat doen jullie dan concreet met die data?
Marc: We bouwen voorspellende modellen, bijvoorbeeld voor overstromingen, droogte of stormen. Op basis van allerlei databronnen, zoals satellietbeelden, klimaatdata en bevolkingsinformatie, kunnen we inschatten waar en wanneer een ramp waarschijnlijk plaatsvindt. Daarmee kunnende nationale Rode Kruis verenigingen eerder in actie komen.
Helga: Kun je een voorbeeld geven?
Marc: In Zambia hebben we met een overstromingsmodel voorspeld waar het water na hevige regenval terecht zou komen. Daardoor konden lokale Rode Kruis-teams daar al van tevoren hulpgoederen brengen: waterfilters, dekens, voedsel. Toen de overstroming kwam, waren we al aanwezig.
Helga: Dus jullie wachten niet meer tot de ramp gebeurt?
Marc: Precies. In de klassieke aanpak komt hulp vaak ná de ramp. Wij proberen juist het leed vóór te zijn. We handelen op basis van waarschijnlijkheden. Als het risico groot genoeg is, komen we in actie. Ook al is er nog niets gebeurd. Dat verkleint schade en redt mensenlevens.
Helga: Hoe betrouwbaar zijn die voorspellingen dan eigenlijk?
Marc: Er zit natuurlijk onzekerheid in. We werken met voorspellingen van de humanitaire impact op basis van het weer. We kiezen het moment waarop de onzekerheid in de weersvoorspelling zoveel mogelijk gedaald is maar waarop we nog genoeg tijd hebben om actie te ondernemen voordat de ramp gebeurt. Er blijft onzekerheid, maar liever een paar keer ‘voor niks’ paraat staan, dan één keer het onderschatten en te laat komen. Al met al is bewezen dat deze aanpak naast veel humaner ook heel kosteneffectief is.
Helga: Werken jullie ook met lokale organisaties?
Marc: Altijd. We doen niets zonder de lokale Rode Kruis-verenigingen en andere humanitaire partners. Zij kennen de context, de mensen, de cultuur. We stemmen onze modellen op hun inzichten af. Elk land is anders, dus ook elk model.
Helga: Wat voor soorten data gebruiken jullie allemaal?
Marc: Naast klimaatgegevens en satellietbeelden gebruiken we informatie over bevolkingsdichtheid, infrastructuur, eerdere rampen, soms zelfs sociale media. Hoe completer het beeld, hoe beter het model.
Helga: En hoe waarborgen jullie de privacy?
Marc: Dat is cruciaal. We volgen strikte ethische richtlijnen en werken alleen met geanonimiseerde data. We verzamelen niets dat niet direct bijdraagt aan betere hulp. Data is voor ons altijd een middel; nooit een doel op zich.
Helga: Hoe werken jullie samen met andere landen of afdelingen, kunnen zij van jullie aanpak gebruik maken?
Marc: Onze modellen zijn modulair en kunnen worden aangepast aan een andere context. We trainen ook Rode Kruis-teams in andere landen, zodat zij zelf met de data aan de slag kunnen. Zo groeit de capaciteit wereldwijd.
Helga: Wat is voor jou persoonlijk de betekenis van dit werk?
Marc: Ik vind het bijzonder dat iets abstracts als data tastbare impact kan hebben. Als mensen op tijd geëvacueerd worden of hulp krijgen vóórdat de ramp toeslaat, dan weet je dat het zin heeft. Uiteindelijk draait alles om menselijke waardigheid en veiligheid.
Helga: Hoe zie jij de toekomst van data-gedreven hulp?
Marc: Ik denk dat we aan het begin staan van een enorme verschuiving. Waarbij we als Rode Kruis steeds meer preventief actie ondernemen, naast onze noodhulp, die helaas altijd nodig zal zijn. Data en technologie is hierbij een aanjager, waardoor we sneller, slimmer en gerichter kunnen werken. Maar het moet altijd mensgericht blijven. Technologie is nooit een vervanging van menselijke besluitvorming en actie: het is een versterker. Het is enorm belangrijk dat we hier in kunnen blijven investeren. Daarbij werken we samen met een enorme groep van gemotiveerde vrijwilligers en studenten en kennispartners. Ook proberen we binnen het Rode Kruis wereldwijd interne capaciteit op te bouwen.
