Het zika-virus wordt overgebracht door steekmuggen en veroorzaakt bij mensen een milde ziekte, bekend als zika of de zika-koorts. De ziekte wordt in verband gebracht met microcefalie – een te kleine schedel – bij baby’s. Wat moet je weten over het zika-virus? En wat doet het Rode Kruis?
Wat is het zika-virus?
Het zika-virus veroorzaakt een milde zika-koorts die je eigenlijk niet kunt behandelen. Paracetamol slikken en wachten tot de koorts overgaat is de enige remedie. Het virus wordt onder meer verspreid door de gelekoortsmug of de denguemug, die tevens gele koorts, dengue (knokkelkoorts) en chikungunya verspreiden.
Met name voor de foetus kan de ziekte ernstige gevolgen hebben. Het kind zou als gevolg van de ziekte microcefalie kunnen ontwikkelen, een te kleine schedel.
Wat zijn de symptomen van het zika-virus?
Veel voorkomende ziekte verschijnselen zijn: lichte hoofdpijn, huiduitslag, koorts, oogslijmvliesontsteking en gewrichtspijn. De klachten nemen meestal al na twee dagen vanzelf af en in drie dagen is de koorts verdwenen. Slechts één op de vijf personen ontwikkelt de symptomen. Vooralsnog zijn er geen doden gevallen door zika.
Er is een mogelijk verband tussen zika-koorts en microcefalie (een te kleine schedel en daardoor onderontwikkeling van de hersenen) bij pasgeboren baby’s via de overdracht van moeder-op-kind. Ook is er een verband met neurologische aandoeningen bij volwassenen, waaronder het Guillain-Barré syndroom (tijdelijke spierverlamming als gevolg van een virus). Verder onderzoek is nodig, voordat de relatie tussen het virus en microcefalie bij baby’s echt duidelijk is.
Hoe verspreidt het zika-virus zich?
Waterrijk gebied, maar vooral stilstaand water vormt een broedplaats voor de muggen en muggenlarven die het virus bij zich dragen. Dit kan ook een emmer regenwater, of bloempotje met water op het erf zijn. De mug komt van oorsprong niet in Nederland of Noord-Europa voor.
Waar komt het zika-virus voor?
De uitbraak van zika bereikte in 2016 het niveau van een pandemie. Toen kwam zika voor in Brazilië, Centraal-Amerika en Curaçao, maar ook in Europa. De internationale noodsituatie die de WHO toen uitriep, is in november 2016 weer opgeheven. Toch blijft alertheid geboden.
Wat is de incubatietijd van het zika-virus?
De precieze incubatietijd is niet bekend. Er zitten waarschijnlijk enkele dagen tussen de besmetting en de eerste ziekteverschijnselen.
Hoe worden patiënten behandeld?
De symptomen kunnen worden behandeld met rust, veel drinken en paracetamol. Aspirine en andere ontstekingsremmende middelen kunnen worden gebruikt wanneer dengue is uitgesloten. Op dit moment is er geen vaccin of preventief medicijn beschikbaar. Tegen de microcefalie (van de baby) bestaat geen behandeling.
Is het zika-virus gevaarlijk voor zwangeren?
Eind 2015 is het Ministerie van Volksgezondheid van Brazilië een onderzoek gestart naar de relatie tussen een toename in het aantal gevallen van microcefalie (een te kleine schedel) bij pasgeborenen en het aantal zika-virusinfecties in het noordoosten van het land.
Het grootste risico van microcefalie en misvormingen lijkt te bestaan bij een infectie tijdens het eerste trimester van de zwangerschap. Zwangere vrouwen hebben overigens hetzelfde risico als de rest van de bevolking op een besmetting met het zika-virus.
Welke maatregelen moet je als zwangere nemen?
Vrouwen die zwanger zijn of van plan zijn zwanger te worden, wordt geadviseerd naar hun arts te gaan voor monitoring en prenatale zorg. Dit is het advies van PAHO (Pan American Health Organization – een onderdeel van de WHO).
Uit voorzorg krijgen zwangere vrouwen en vrouwen die zwanger willen worden in Nederland het advies, om met een arts de noodzaak van een reis naar zika-gebieden goed te overleggen en uitstel te overwegen. Zie voor meer informatie van het RIVM over het zika-virus en zwangerschap.
Wat doet het Rode Kruis in de strijd tegen het zika-virus?
Het plan van aanpak van het internationale Rode Kruis kent drie pijlers:
- Bestrijding van het virus in besmette gebieden.
- De opzet van voorlichtingsprogramma’s over het virus, over het voorkomen van besmetting, eventuele behandelingen, en voorlichting over de risico’s voor zwangeren.
- Ondersteuning van bestaande gezondheidszorg met voorlichtingsmateriaal en vakinhoudelijk advies aan instellingen en artsen.
En verder zal het Rode Kruis bijdragen aan een goede coördinatie van informatie (inclusief juistheid en coherentie) over de verspreiding van het virus, de mug en een eventuele uitbraak.
Is de hulpverlening gevaarlijk?
“We sturen onze professionals en vrijwilligers goed geïnformeerd naar de besmette gebieden”, legt Frido Herinckx van het Rode Kruis uit. “Dan ben je al beter voorbereid. Daarnaast zijn de ziekteverschijnselen relatief mild (zwangeren uitgezonderd) en is de kans op ziek worden relatief klein. Slechts één op vijf mensen krijgt ziekteverschijnselen. Ter vergelijking: werken in ebola- of choleragebied is gevaarlijker.”
Hoe voorkom ik besmetting met het zika-virus?
Het zika-virus wordt overgedragen door de gelekoortsmug, Aedes aaegypti, een mug die overdag actief is. Het is dus lastig een muggenbeet te voorkomen, maar met de volgende maatregelen kom je een heel eind:
- Draag lange mouwen, een lange broek en een hoed. Bescherm jezelf zo tegen muggenbeten.
- Gebruik een adequaat insectenwerend middel (minstens 30% DEET) en volg de instructies op het etiket.
- Als je overdag gaat slapen, bescherm jezelf dan met een klamboe die met insecticide is behandeld.
- Zorg ervoor dat je weet waar zich mogelijke muggenbroedplaatsen bevinden (bijvoorbeeld emmers met stilstaand water) en verwijder die.
- Kijk voor de bescherming tegen muggenbeten op de website van LCR.
Wat gebeurt er als het zika-virus in Nederland opduikt?
In Nederland is het zika-virus zelf niet opgedoken. Wel zijn er in 2016 ziektegevallen geregistreerd. De infectie met het zika-virus is vastgesteld bij mensen die het in het buitenland hebben opgelopen. Dat is bij enkele reizigers gebeurd die in Suriname besmet zijn geraakt met het virus.
“Verspreiding van het zika-virus binnen Nederland is zeer onwaarschijnlijk, omdat de verantwoordelijke steekmuggen in Nederland eigenlijk niet voorkomen”, aldus Frido. “De overdracht is hier minimaal.”
Is het gevaarlijk om te reizen naar landen waar het zika-virus heerst?
Het Ministerie van Buitenlandse Zaken geeft reisadviezen af. Kijk voor de actuele reisadviezen naar Zuid-Amerika op de website van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Bronnen:
PAHO (Pan American Health Organization – onderdeel van de WHO)
Meer weten over muggenbeten in het algemeen?
