“Mensen vertellen elkaar dat je vermoord wordt in een ebolabehandelcentrum. En dat je bloed dan wordt doorverkocht.” Het is slechts een voorbeeld van de vele geruchten die de ronde doen in het West-Afrikaanse Guinee. In februari brak opnieuw ebola uit in het land, en sindsdien verspreidt misinformatie over de levensgevaarlijke ziekte zich bijna sneller dan het virus zelf, ziet Rode Kruis-persvoorlichter Naomi Nolte, die afreisde naar het gebied. Door alle geruchten is er veel wantrouwen tegenover hulpverleners en lopen mensen meer risico om ziek te worden. Wat doe je als fabeltjes levens kosten?
‘Ebola bestaat helemaal niet,’ vertellen veel mensen elkaar in Guinee. Anderen hebben gehoord dat mensen expres ziek worden gemaakt in behandelcentra. Bovendien geloven velen niet dat het na een besmetting wel drie weken kan duren totdat je ziek wordt. Veel Guineeërs negeren daarom hun ziekteverschijnselen of blijven uit de buurt van hulpverleners.
Dat goede informatie van levensbelang kan zijn, wordt in het geval van het ebolavirus pijnlijk duidelijk. Veel mensen raken besmet omdat ze geruchten over het virus geloven en niet weten hoe ze zichzelf moeten beschermen. Mensen raken besmet via de lichaamssappen van anderen, zoals speeksel, bloed en zweet. Doordat patiënten ook na hun overlijden nog erg besmettelijk zijn, vinden veel infecties plaats tijdens begrafenissen. Meer dan de helft van de geïnfecteerden overlijdt aan de ziekte.
Na grote uitbraken van het virus in Guinee in 2014 en de Democratische Republiek Congo (DRC) in 2019 leek de ebola-epidemie in november 2020 te zijn uitgebannen. In februari doken echter nieuwe gevallen op in Guinee en de DRC. Het Rode Kruis helpt ter plekke om de uitbraak zo snel mogelijk in te dammen.
Fabels bestrijden
Een van de belangrijkste uitdagingen van de hulpverlening is om fabels te bestrijden en de juiste informatie te verspreiden. Dit doen we bijvoorbeeld via radioboodschappen, maar ook via rechtstreeks contact. “Lokale vrijwilligers gaan rechtstreeks in gesprek met mensen, van deur tot deur, om zo het vertrouwen van mensen te winnen”, aldus Nolte. “Iemand uit je eigen gemeenschap komt geloofwaardiger over, wij zouden bijvoorbeeld ook niet alles aannemen van een buitenstaander.”
Naast Rode Kruis-vrijwilligers vragen we ook mensen die ebola hebben overleefd om bij te dragen aan de voorlichting. Zij vertellen anderen over hun ervaringen met de ziekte. Een van hen is Philippe, een man die ebola overleefde na behandeling in een behandelcentrum. Ook Philippe twijfelde in eerste instantie om naar het behandelcentrum te gaan, nadat hij overtuigd was geraakt van allerlei onwaarheden. Sinds zijn genezing werkt hij samen met het Rode Kruis in de strijd tegen de fabels, door zijn verhaal te delen met de lokale bevolking.
Begrafenissen met vertrouwen
Ook tijdens begrafenissen vormen misinformatie en wantrouwen een probleem. Rode Kruis-hulpverleners verzorgen begrafenissen voor ebolaslachtoffers. In het traditionele Guinese begrafenisritueel wordt het lichaam gewassen, wat de kans op een infectie aanzienlijk maakt. Hulpverleners verzorgen daarom een waardig begrafenisritueel, maar zijn daarbij wel volledig bedekt in astronautachtige pakken.
Velen zien deze helpers als afstandelijke indringers in een intiem familieritueel en dit kan gevaarlijke situaties opleveren. “Rationeel gezien is het natuurlijk heel logisch dat je dit begrafenisritueel door anderen laat doen die de kennis en beschermende kleding hebben. Maar op het moment dat een dierbare komt te overlijden, is het erg moeilijk om dit over te laten aan iemand van buitenaf die er uitziet als een marsmannetje in de beschermende kleding”, aldus Nolte. “Dit brengt onrust en wantrouwen met zich mee. Het gebeurt dus ook regelmatig dat er begrafenissen stiekem plaatsvinden, ook bij slachtoffers waarvan het niet helemaal zeker is of ze aan ebola zijn gestorven.”
Om deze ongecontroleerde begrafenissen tegen te gaan, gaat het Rode Kruis in gesprek met de gemeenschappen. Het directe contact verhoogt het vertrouwen en maakt het werk voor de vrijwilligers veiliger.
Rode Kruis-persvoorlichter Naomi Nolte reisde af naar Guinee om te helpen om ebola te bestrijden. In een filmpje op Instagram vertelt ze erover.
Resultaat
Het jarenlang inzetten op voorlichting en het winnen van vertrouwen in West-Afrika heeft inmiddels enige vruchten afgeworpen. De vrijwilligers die helpen tijdens deze ebola-uitbraak merken verschil met de enorme epidemie in West-Afrika in 2014. Destijds was het wantrouwen naar het Rode Kruis zó groot, dat het vaak tot gewelddadige conflicten leidde. Dat komt nu een stuk minder voor. Wel zijn veel mensen nog altijd bang voor de vrijwilligers, omdat ze denken dat de hulpverleners een grotere kans hebben besmet te zijn. “Toch blijven deze vrijwilligers zich inzetten voor hun buren en gemeenschappen,” zegt Nolte, “zodat ebola uiteindelijk weer verdwijnt hier.”
Het Rode Kruis helpt
Het Rode Kruis komt wereldwijd in actie voor mensen in nood. Dat doen we bij conflicten en natuurrampen, maar ook bij grote virusuitbraken. Zo zijn we in wel 171 landen actief bij de bestrijding van de coronacrisis. Ook helpen we in West-Afrika om het levensgevaarlijke ebolavirus in te dammen.
