Een man werkt achttien uur per dag op het land in de volle zon en moet zijn verdiende geld afstaan. Is dit een signaal van mensenhandel, of mensensmokkel? En hoe zit het met iemand die je helpt de grens over te steken zonder dat je een paspoort hebt? Na het lezen van dit artikel weet jij precies het verschil tussen mensenhandel en mensensmokkel.
Mensenhandel of mensensmokkel?
De termen mensenhandel en mensensmokkel worden vaak door elkaar gebruikt, maar hebben duidelijk een verschillende betekenis. Zo is bij mensenhandel iemand slachtoffer van een ernstig mensenrechtenschending, zoals arbeidsuitbuiting, gedwongen criminele activiteiten, gedwongen orgaanverwijdering of seksuele uitbuiting. Mensenhandelaren eigenen vervolgens het geld toe. Voorbeelden zijn gedwongen prostitutie, maar ook jongeren die tegen hun wil moeten stelen en de buit moeten afstaan aan de uitbuiter.
Bij mensensmokkel kiest iemand er in de meeste gevallen voor om een overeenkomst aan te gaan met een smokkelaar om zonder geldige reisdocumenten naar een ander land te reizen. Denk aan de gammele bootjes op de Middellandse Zee, of aan een vervalst paspoort. Wat de migrant vaak niet weet, is of de smokkelaar hen slecht zal behandelen.
Gevaren van mensenhandel
Mensenhandel is een ernstig vergrijp en kan moeilijk te signaleren zijn. Mensen die slachtoffer zijn van mensenhandel, worden nauwlettend in de gaten gehouden, bedreigd of gechanteerd door de handelaren. Ook kan het zijn dat ze zich schamen dat ze in deze situatie zitten, en dus niet om hulp durven vragen.
Mensenhandelaren weten haarfijn wie ze moeten hebben om uit te buiten. Zo zien we dat bijvoorbeeld migranten vaak in handen van uitbuiters vallen, omdat ze zich in een kwetsbare positie bevinden. Ze hebben nog geen netwerk, kunnen soms niet legaal werken en kennen hun rechten niet. Ook jongeren zijn extra kwetsbaar. Een bekend voorbeeld van mensenhandelaren zijn de zogenaamde ‘loverboys’.
Mensensmokkel over de grens
Mensensmokkel is het illegaal over de grens brengen van mensen. Ook dit is strafbaar, maar hierbij hoeven mensenrechten niet in het geding te komen. Migranten die bijvoorbeeld per boot via Griekenland of Italië naar Europa komen, maken vaak gebruik van de diensten van mensensmokkelaars. Veel migranten gaan vrijwillig een transactie aan met smokkelaars, omdat ze geen legale mogelijkheid hebben om naar Europa te komen. Ze betalen vaak hoge bedragen voor de smokkel of gaan schulden aan die ze later moeten terugbetalen.
Van mensensmokkel naar mensenhandel
Mensensmokkel brengt grote risico’s met zich mee en kan levensgevaarlijk zijn. Op de Middellandse Zee, de dodelijkste migratieroute ter wereld, zijn in 2023 meer dan drieduizend migranten verdronken toen ze de oversteek waagden. Ook kan mensensmokkel ontaarden in mensenhandel. Zo komt het voor dat volwassenen en kinderen door smokkelaars worden doorverkocht aan mensenhandelaren. Daarnaast worden mensen na de reis vaak uitgebuit om hun schuld terug te betalen en vallen zo in handen van mensenhandelaren. Een aanzienlijk deel van de vluchtelingen en migranten in Europa is onderweg of na aankomst slachtoffer geworden van mensenhandel. Maar slechts een klein deel van hen komt in beeld van hulporganisaties.
Wat doet het Rode Kruis
Omdat mensenhandel moeilijk te herkennen is, is kennis essentieel. Daarom trainen we hulpverleners in het herkennen van mensenhandel en hoe ze moeten handelen als ze het tegenkomen. Daarnaast geven we voorlichting aan risicogroepen over hoe zij zich kunnen beschermen en wat hun rechten zijn. Ook bieden we hulp aan slachtoffers.
Om mensensmokkel tegen te gaan, pleiten we voor veilige en legale migratieroutes. Ook hebben we op huidige vluchtroutes zogenaamde Humanitaire Servicepunten. Op deze punten kunnen migranten de hulp krijgen die ze nodig hebben, zoals medische en psychosociale hulp, en kunnen ze hun telefoon opladen.
