Op de dag dat de VN met een zorgwekkend rapport komt over de snelle stijging van de zeespiegel praten we met klimaatambassadeur en voormalig RTL-weervrouw Helga van Leur over orkanen, klimaatverstoring en hoe we het tij moeten keren. ‘We doen het allemaal zelf. Maar waarom dan?’
Afgelopen week twitterde Van Leur dat er momenteel een tropische depressie, vier tropische stormen en een orkaan actief zijn. En dat allemaal korte tijd na de buitengewoon krachtige orkanen Dorian en Humberto. De eerste liet een groot deel van de Bahama’s in puin en tranen achter.
Krijgen we steeds meer orkanen?
“Nee. Maar de kans dat orkanen uitgroeien tot zware orkanen, dus categorie 3, 4 of 5, wordt steeds groter. Dat is een gevolg van de opwarming van de aarde.”
Hoe werkt dat?
“Als de temperatuur stijgt, kan het zeewater ook warmer worden. En warm zeewater dat verdampt is de voedingsbodem voor orkanen. Behalve dat orkanen vaker uitgroeien tot zware orkanen, is er nog een trend waar te nemen: orkanen worden sneller krachtiger dan voorheen. En die krachtige orkanen brengen heel veel regen mee. En regen is het grootste probleem.”
Een groter probleem dan de wind?
“Als het dagenlang regent – en niet zoals bij ons, maar wanneer in een paar dagen valt wat bij ons in een jaar valt – veroorzaakt dat vreselijk veel ellende. Je kunt geen brandstof aanvoeren, geen voedsel, de stroom valt uit. Bij orkaanwind kun je schuilen in een kelder, maar tegen water begin je niets. Het verlamt alles.”
Al eens een orkaan van dichtbij meegemaakt?
“Vorig jaar ging ik speciaal voor orkaan Florence naar North- en South-Carolina. Ik wilde leren hoe het werkt qua berichtgeving en hoe mensen ermee omgaan. Florence had categorie 1 toen hij aan land kwam, dus de wind viel mee. Maar het regende! Ongelooflijk! Alles liep onder water. Een van de gevolgen was dat wegen werden afgesloten waardoor hulpdiensten nergens meer konden komen. Weet je wat me verraste? Dat heel veel mensen gewoon thuis blijven terwijl de overheid hen sterk adviseert te vertrekken. Die mensen hebben geen zin en geen geld om 400 kilometer verderop met hun gezin in een hotelkamer te gaan zitten’. Of ze zeggen dingen als ‘ik ben liever thuis als er iets met mijn huis gebeurt’ of ‘ik zing het wel uit’.”
Was je bang?
“Ook al zit je in een stevig ogend hotel, je weet nooit helemaal zeker of een gebouw het houdt. En dan valt de stroom uit en worden wegen onbegaanbaar. Toen die orkaan op zijn heftigst was reden wij door de stad en kregen we een lekke band. Die vervang je en dan besef je: bij een volgende lekke band heb ik geen alternatief meer. Angstaanjagend. Weer thuis in Nederland sloeg de schrik me ineens om het hart. Ik kreeg nachtmerries. Dat ik dacht: wat is dit? Ik kan mij zo goed voorstellen dat mensen die extreme situaties meemaken psychisch een tik krijgen. Dat had ik me nooit gerealiseerd. Daar moet veel meer aandacht voor komen vind ik.”
Kunnen wij in Nederland ook met orkanen te maken krijgen?
“Wind heeft orkaankracht als het meer dan windkracht 12 heeft en dat kan bij ons, maar dat is heel zeldzaam. Een tropische orkaan, een geclusterde groep onweersbuien die zich gaat organiseren en uiteindelijk furieus rondslingert, gaan wij hier niet krijgen. Daar is ons zeewater veel te koel voor. Hoewel, in 2017 ontstond er een orkaan bij de Azoren: Ophelia. Die boog af naar het noorden, ook ongebruikelijk, en ging naar Ierland. Dat was wel een soort tropische orkaan en Ierland is hier niet heel ver vandaan. Maar zo’n orkaan als Dorian is bij ons onmogelijk.
Kan dat over vijftig jaar anders zijn?
“Nee, het zeewater moet dan minimaal 26.5 graad zijn. Die tropische stormen en orkanen beginnen vaak als onweersbuien boven Afrika, waarna ze de westkust bereiken en dan daar de zee opgaan. Die onweersbuien ontwikkelen zich vervolgens boven zee en hebben een paar dagen tijd nodig om tot orkaankracht vijf uit te groeien. Dat kan bij ons niet.”
Welk facet van de opwarming van de aarde baart je de meeste zorgen?
“De vervuiling. Wij verbruiken zoveel fossiele brandstoffen en als je dan kijkt wat de impact van luchtvervuiling is op mensen. En dan het plastic in de oceaan dat door dieren weer wordt opgegeten die wij vervolgens weer opeten. Het microplastic in ons water. Dat zijn dingen waar ik van denk: potjandosie, dat doen we allemaal zelf. Waarom dan?”
In Nederland wonen wij in een soort badkuip, zeg je weleens. Ik woon ook nog eens in het westen van die badkuip. Moet ik verhuizen?
“Het ligt eraan wat je ervoor over hebt om hier de komende honderd jaar te blijven wonen. We kunnen de dijken verhogen tegen de zeespiegelstijging en tegen het water van Duitsland – maar waar ligt de grens? Aan haalbaarheid ligt het niet, we hebben heel veel kennis.”
Je wilt de term klimaatverandering vervangen door klimaatverstoring las ik ergens. Waarom?
“Verandering is van alle tijden. Het gaat meer om de verstoring van het evenwicht waarop wij nu zijn ingesteld; waar we ons voedsel vandaan halen, hoe we het geregeld hebben met energie. Op het moment dat het klimaat in korte tijd zo snel verandert, is de vraag hoe snel wij ons kunnen aanpassen. Die aarde trekt zich weinig aan van snelle opwarming en draait nog wel vierenhalf miljard jaar door. Maar wij hebben de aarde heel hard nodig als wij hier samenlevend met alle dier- en plantsoorten willen blijven bestaan. De kern is onze kwetsbaarheid. Daar zit de crux.”
Hoe keren we het tij?
“Belangrijk is dat je er zelf over nadenkt. Je gaat in je eentje niet de wereld veranderen, maar als je andere keuzes maakt kom je er uiteindelijk wel. In de winkel bijvoorbeeld; jij wilt goed betaald worden, gun dat de boer dan ook. En je hoeft niet elke maand nieuwe kleren te kopen. Als het een keer koud of warm is, vraag je aan kwetsbare buren of je hen ergens mee kan helpen. We zijn een samenleving. We leven met elkaar. Samen komen we er wel.”
