In landen als Syrië zijn hulpkonvooien van levensbelang voor mensen in belegerde en moeilijk bereikbare gebieden. Ad Beljaars is veiligheidscoördinator bij het Rode Kruis. Hij leidde in de jaren tachtig hulpkonvooien in Libanon en legt uit wat er komt kijken bij het organiseren van zo’n konvooi.
Waarom is het zo moeilijk om belegerde gebieden in bijvoorbeeld Syrië te bereiken?
“Een hulpkonvooi gaat alleen rijden als er hele duidelijke afspraken zijn gemaakt wat betreft de veiligheid. Dat kost tijd, zeker in Syrië waar veel strijdende partijen zijn.
En zelfs als er afspraken zijn gaat het nog weleens fout. De bevelen die een commandant geeft, komen soms niet aan bij de militair bij het checkpoint. Of er blijkt toch nog een hogere baas te zijn die op het laatste moment de stekker uit de operatie trekt.”
Kun je dan geen beveiligers meenemen, of die vrachtwagens op z’n minst bepantseren?
“Nee, dat is het laatste wat we willen. Geweld, of dreigen met geweld, lokt alleen maar meer geweld uit. We willen geen onderdeel zijn van de strijd . Dat is de beste basis om vertrouwen en toegang te krijgen.
Zodra je daarvan afwijkt, gaat het fout. Met bepantsering of lichte wapens wek je argwaan bij militairen en strijders. Dat brengt hulpoperaties in gevaar en dat moeten we vermijden.”
Heb je weleens meegemaakt dat er goederen in beslag werden genomen?
“Nee, maar mensen hebben het wel geprobeerd. Bij een checkpoint kan een strijder gaan klooien. Die denkt: ‘Leuk, zo’n buitenlander pesten die me niks kan maken.’ Daar probeer je ontspannen mee om te gaan. Om een situatie te sussen heb ik wel eens sigaretten van mezelf weggegeven.
Maar als iemand me vraagt om twee zakken meel uit de laadbak te halen, weiger ik. Dan draai ik nog liever om. Ja, dan komt er die dag geen voedsel aan. Maar die avond leggen we contact op hoog niveau en de volgende dag gebeurt het niet meer. Doe je dat niet, dan weten ze je de volgende keer weer te vinden. Je moet het soms hard spelen.”
Wat vervoer je behalve meel nog meer in zo’n konvooi?
“Dat verschilt per keer, maar denk vooral aan voedsel, water en medicijnen. Het eenvoudigst voor vervoer en distributie zijn voedselpakketten, die een familie bijvoorbeeld voor een maand van verschillende soorten eten voorzien.
Het ellendige is dat, hoeveel je ook vervoert, het nooit genoeg zal zijn. Bedenk alleen al dat één persoon 20 liter water nodig heeft op een dag. Een familie van vijf heeft dan voor een maand 3000 liter water nodig. In Oost-Ghouta zitten 400.000 mensen in het nauw; de rekensom kun je zelf maken.”
Hoe gaat dat bij het afleveren, als er nooit genoeg is? Hoe kies je aan wie je de spullen geeft?
“Dat kan op verschillende manieren gebeuren. Soms zijn er lokale Rode Kruis-vrijwilligers die met de gemeenschap uitzoeken welke mensen het meest kwetsbaar zijn. In uitzonderlijke gevallen gebeurt de distributie door lokale organisaties.
Tijdens een konvooibezoek delen we dan ook niet alleen spullen uit. Er gaan ook mensen de wijken in, ook al kan dat maar kort, om rond te vragen wat er met de vorige leveringen is gebeurd en te kijken wat de noden zijn. Zo proberen we onze hulp in een gebied steeds beter te maken.”
Wat is de grootste uitdaging bij het regelen van een hulpkonvooi?
“Mensen denken bij hulpkonvooien al snel aan spectaculaire verhalen van beschietingen en de spanning als je een frontlinie oversteekt. Maar het is vooral echt heel moeilijk om zo’n konvooi te organiseren.
Rijd maar eens met een vriendengroep met tien auto’s van Amsterdam naar Groningen. Nog voor je de Ring af bent, ben je elkaar kwijt.
In een hulpkonvooi mag dat je niet gebeuren. Als je niet met z’n allen tegelijk bij een checkpoint aankomt, loop je het risico dat de achterste wagens moeten omkeren. Het is echt een prestatie als zo’n konvooi goed aankomt.”
Alleen al in 2017 reed de Syrische Rode Halve Maan met meer dan 100 hulpkonvooien. Hierdoor werden meer dan 1,7 miljoen mensen geholpen in moeilijk te bereiken en belegerde gebieden.
