We lezen er allemaal eens over in de krant: mensenhandel. Maar wat is dat eigenlijk precies? En komt het ook in Nederland voor? Marieke van den Berg, projectleider mensenhandel bij het Rode Kruis, legt het haarfijn uit.
Wat is mensenhandel?
“Mensenhandel is uitbuiting onder dwang, waarbij de dwang bestaat uit bijvoorbeeld bedreiging, geweld, chantage, misleiding of machtsmisbruik. Slachtoffers zijn niet vrij om over hun eigen leven te beslissen. Ze worden gedwongen om onder vaak mensonterende omstandigheden te werken. Het geld dat ze verdienen moeten ze afstaan.”
Kun je voorbeelden geven?
“De drie bekende vormen van mensenhandel zijn seksuele uitbuiting, arbeidsuitbuiting en criminele uitbuiting. Bij seksuele uitbuiting moet je denken aan gedwongen prostitutie en loverboys. Arbeidsuitbuiting is gedwongen arbeid, bijvoorbeeld in de horeca, tuinbouw of transport. Bij criminele uitbuiting wordt iemand gedwongen tot het plegen van strafbare feiten, zoals werken in een hennepkwekerij of zakkenrollen.”
Welke vorm komt in Nederland het vaakst voor?
“Seksuele uitbuiting. Die loverboys die ik zojuist noemde bijvoorbeeld zijn gewoon mensenhandelaren. Ze maken jonge meiden of jongens doelbewust emotioneel afhankelijk om ze vervolgens door geweld, dreiging en misbruik van hun kwetsbaarheid uit te buiten in de prostitutie. Ze werven hun slachtoffers tegenwoordig vaak via social media en chanteren hen dan bijvoorbeeld met naaktfoto’s of -filmpjes die ze dreigen te verspreiden.”
Dus ook jongens worden seksueel uitgebuit?
“Zeker, seksuele uitbuiting komt ook bij jongens en mannen voor. Het taboe hierop is groot, wat herkenning van het slachtofferschap nóg lastiger maakt. In de meeste gevallen zijn jongens en mannen slachtoffer van arbeids- of criminele uitbuiting. In Nederland is ongeveer 20% van de slachtoffers van mensenhandel jongen of man.”
Welke impact heeft mensenhandel op de slachtoffers?
“De gevolgen zijn groot en hartverscheurend. Slachtoffers zitten vaak langdurig gevangen in een mensonwaardige situatie, met psychische klachten zoals depressie of posttraumatische stress-stoornis (PTSS) als gevolg. Vaak ook zijn er fysieke klachten: verwondingen door geweld, maar bijvoorbeeld ook hiv-besmetting en ernstige slijtage-klachten door zwaar werk. Slachtoffers van criminele uitbuiting lopen ook nog eens een groot risico gestraft te worden voor feiten die ze onder dwang moesten plegen.”
Waarom doen ze geen aangifte?
“Allereerst is er vaak angst voor de mensenhandelaar, zeker wanneer die de slachtoffers of hun familie bedreigt. Ook is er vaak schaamte en niet weten waar of hoe hulp te vragen. Zeker migranten zonder verblijfsvergunning gaan niet snel naar de politie als ze worden uitgebuit. Ze zijn bang dat ze in de gevangenis terecht komen of worden teruggestuurd en weten niet dat ze recht hebben op hulp. Wat ook vaak gebeurt: slachtoffers die zó gemanipuleerd zijn door de mensenhandelaar dat ze niet eens beseffen dat ze slachtoffer zijn van een misdrijf. Daarom is het zo belangrijk dat anderen, zoals hulpverleners en docenten, signalen van mensenhandel herkennen en zo slachtoffers kunnen begeleiden om hulp te krijgen.”
Wat kunnen we doen om mensenhandel te voorkomen?
“In de eerste plaats preventie: zo veel mogelijk voorkomen dat mensen slachtoffer worden van mensenhandel, bijvoorbeeld door voorlichting over risico’s en hoe je jezelf kunt beschermen. Ten tweede signalering en ondersteuning van slachtoffers: zorgen dat (mogelijke) slachtoffers snel herkend worden en de benodigde zorg en ondersteuning ontvangen. Laatste onderdeel is het aanpakken van daders. Dat gebeurt strafrechtelijk, bestuursrechtelijk en door straat-, gebieds- en contactverboden.”
Welke hulp biedt het Rode Kruis?
“Het Rode Kruis helpt slachtoffers om hun leven weer op te bouwen. We bieden juridische ondersteuning en geven voorlichting op scholen. Daarnaast helpen we mensenhandel voorkomen door risicogroepen zoals jongeren en vluchtelingen voor te lichten en hulpverleners en docenten te trainen in het herkennen van mogelijke slachtoffers, zodat die tijdig hulp krijgen.”
