Klimaatverandering heeft nu al verwoestende humanitaire gevolgen en treft de meest kwetsbare mensen het hardst. Dat is één van de conclusies van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) in een groot rapport over de gevolgen van klimaatverandering. Maarten van Aalst, directeur van het Rode Kruis Klimaatcentrum, schreef eraan mee.
Wat was jouw rol bij dit rapport?
“Ik ben coördinerend hoofdauteur van hoofdstuk 16. Dat is een soort samenvattend hoofdstuk waarin de informatie uit alle thematische en regionale hoofdstukken wordt samengebracht. En ik ben lid van het team dat de samenvatting voor beleidsmakers schrijft. Dat is de samenvatting die regel voor regel door overheden moet worden goedgekeurd.”
Hoe is het om aan zo’n belangrijk rapport mee te schrijven?
“Het IPCC is waanzinnig invloedrijk in wereldwijde klimaatonderhandelingen. Het wordt door allerlei mensen en regeringen gebruikt om klimaatbeleid te maken, ook in Nederland. Het is dus heel bijzonder om zelf mee te maken hoe zo’n rapport tot stand komt. En er een steentje aan bij te dragen.”
Hoeveel tijd was je er de afgelopen jaren aan kwijt?
“Het schrijven van zo’n rapport duurt jaren. Het grootste gedeelte van die tijd ben je er een of twee dagen per week mee bezig. Maar in drukke perioden kun je er ook je hele week aan kwijt zijn. Veel van die tijd komt bovenop ander werk dat veel auteurs doen, zoals mijn werk voor het Rode Kruis en de Universiteit Twente.”
Aan dit rapport hebben een paar honderd wetenschappers meegeschreven. Hoe gaat dat in zijn werk, met zoveel mensen aan iets schrijven?
“Het rapport bestaat uit achttien hoofdstukken en zeven papers. Voor elk hoofdstuk is er een team van auteurs. Binnen het hoofdstuk worden onderwerpen verdeeld onder hoofdauteurs, met bijdragen van tientallen auteurs voor elk onderwerp. Een coördinerend hoofdauteur, zoals ik, houdt het overzicht van alles wat er voor een hoofdstuk moet gebeuren, en zorgt voor de samenhang met de rest van het rapport. Eens in de zoveel maanden komen alle hoofdauteurs samen om het hele rapport te bespreken. We kijken naar de grote lijnen en scherpen elkaars stukken aan.
Waar ook veel werk in zit, zijn de reviews. De hoofdstukken worden meerdere keren gecontroleerd door heel veel experts, en in de laatste ronde door de landen. Op alle versies komen duizenden regels commentaar, die we verwerken en regel voor regel beantwoorden om transparant te zijn.
Als alle hoofdstukken af zijn, is er nog de samenvatting voor beleidsmakers. Die wordt voorbereid door ons als auteurs, maar de laatste stap is eigenlijk een internationale onderhandeling waarbij bijna 200 landen samen met de auteurs elke regel langs lopen. Daarbij komen natuurlijk ook de perspectieven van de verschillende landen naar voren – en die kunnen nogal uiteen lopen. Als auteurs moeten we de landen helpen om een zo duidelijk mogelijke samenvatting te maken, maar ook zorgen dat het echt gebaseerd is op de wetenschap uit het rapport en de wetenschappelijke literatuur.”
Zijn er veel discussies tussen de schrijvers over de inhoud van het rapport?
“Soms wel, vooral omdat we allemaal andere achtergronden hebben. Iedereen heeft andere inzichten en vindt andere dingen belangrijk. Overigens doen we geen nieuw onderzoek; we vatten samen wat er in duizenden wetenschappelijke artikelen is geschreven. De vraag is dus vooral hoe we dat slim aanpakken en zo helder mogelijk opschrijven.
Over de samenvatting voor beleidsmakers worden ook vaak stevige discussies gevoerd met de landen. Want het gaat natuurlijk wel echt ergens over: wat in het IPCC-rapport staat, heeft politieke gevolgen. Overigens blijven die discussies altijd heel respectvol.”
Krijg je ook wel eens commentaar van mensen die niet meeschrijven aan het rapport?
“Ja. Dat is wel eens lastig, vooral als mensen niet alleen het schrijfproces verwerpen, maar ook de conclusies waar we heel zeker van zijn. Ik probeer altijd rustig te antwoorden, bij de feiten te blijven, me niet te laten verleiden tot welles-nietes-discussies, en het terug te brengen naar de kern en de onderzoeken waar we ons op baseren.”
Wat doet het met je om steeds bezig te zijn met dramatische toekomstscenario’s?
“Dat is best heftig en soms om wanhopig van te worden. Maar ik zie het werk van het IPCC als een belangrijke bijdrage om te proberen die dramatische scenario’s nog enigszins te voorkomen. Dat geeft me nieuwe energie.”
Ben je dingen in je eigen leven anders gaan doen door je werk voor het IPCC?
“Ja, ik ben wel echt bezig met mijn eigen voetafdruk en probeer die klein te houden. Binnen Europa neem ik tegenwoordig de trein in plaats van het vliegtuig. En door mijn werk voor het Rode Kruis Klimaatcentrum ben ik me ook heel bewust van de risico’s voor mezelf en voor kwetsbare mensen om me heen. Bij hete zomerdagen denk ik bijvoorbeeld eerder aan ouderen in mijn omgeving.”
Wat hoop je dat dit rapport bereikt?
“Dat mensen de noodzaak voelen om nú klimaatverandering aan te pakken. De uitstoot moet heel snel omlaag om te voorkomen dat het probleem nog verder uit de hand loopt. Maar we moeten ook onmiddellijk beter omgaan met de stijgende risico’s op extreem weer en natuurgeweld. Doen we dat niet, dan raakt dat honderden miljoenen mensen. Vooral de meest kwetsbaren. Dit rapport is alleen geslaagd als het helpt om dat te voorkomen.”
Voorbereid op klimaatverandering met het Rode Kruis
Overstroming, orkaan, droogte, bosbrand: bij een natuurramp staat het Rode Kruis klaar om de slachtoffers te helpen. Maar nog liever zorgen we dat die rampen minder ellende veroorzaken. Daarom helpen we mensen om zich voor te bereiden op extreem weer.
