In de afgelopen jaren is een groot beroep gedaan op het Rode Kruis. In de coronapandemie hebben we de grootste nationale noodhulpoperatie opgezet sinds de watersnoodramp. Gevolgd door de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne in Nederland, bovenop de groeiende nood in de opvang van asielzoekers. Dag en nacht staan we klaar voor mensen in nood. Zowel in Nederland als internationaal.
Onze organisatie groeit snel en daar kunnen we trots op zijn. Tegelijkertijd is er ook de noodzaak om onze organisatie verder te verbeteren, aan te passen en hier en daar anders in te richten. De veranderingen die daarmee gepaard gaan, brengen al een tijd een hoge werkdruk en onrust met zich mee. Helaas heeft dit proces de afgelopen maanden ook mensen persoonlijk geraakt. Soms doordat een arbeids- of vrijwilligersovereenkomst is opgezegd, soms doordat ze zich niet begrepen of gehoord voelden, soms doordat ze het niet eens waren met beslissingen. Hierbij zijn er serieuze verwijten gemaakt richting leidinggevenden, onder wie onze directeur Marieke van Schaik. Die verwijten zijn door haar en door de toezichthoudende bestuurders serieus genomen en geadresseerd.
Het Rode Kruis wil een organisatie zijn waarin iedereen zich gehoord voelt en waar problemen en incidenten zorgvuldig worden aangepakt. Dat doen we zoveel als mogelijk intern, met in achtneming van de privacy van betrokkenen en de gebruikelijke vertrouwelijkheid. Helaas hebben we recent moeten constateren dat die vertrouwelijkheid in enkele gevallen niet meer valt te waarborgen. Zo zijn enkele medewerkers van het Rode Kruis afgelopen week benaderd door een journalist van een landelijk dagblad om al dan niet anoniem mee te werken aan een artikel over de werkcultuur binnen onze organisatie. De directie zou volgens de bronnen van de journalist wegkijken of onvoldoende ingrijpen bij integriteitschendingen. Klagers zouden worden genegeerd of zelfs weggepest. Dat zijn ernstige aantijgingen.
Externe onderzoekers hebben vastgesteld dat er voor de onderzochte verwijten geen grond is. Eerlijk gezegd hadden we de desbetreffende zaken, waarover intern bij betrokkenen zorgvuldig is gerapporteerd, graag intern gehouden. Ook in de Rode Kruisorganisatie kunnen zaken verkeerd gaan en worden fouten gemaakt, maar die hopen we met elkaar op te lossen. Nu externe aandacht en een potentieel onjuist beeld dreigt, communiceren wij ook extern. Op een wijze die recht doet aan de feiten en aan de privacy van betrokkenen.
Onderzoek signalen van medewerkers
In november 2021 kreeg de directie signalen van medewerkers over (privé-)contacten door een afdelingshoofd met medewerkers. De daarbij zelf betrokken medewerkers hebben die signalen niet afgegeven en ook geen formele klacht ingediend. Niettemin heeft de directie de signalen zeer serieus genomen en in januari 2022 een extern onderzoek laten doen door het kantoor Restment. De onderzoekers konden in volledige onafhankelijkheid te werk gaan. Uit het onderzoek is gebleken dat er geen feiten of omstandigheden bekend zijn geworden die een strafrechtelijk aspect in zich hebben of waardoor maatregelen nodig waren tegen individuele medewerkers. De resultaten van het onderzoek zijn in een (geanonimiseerde) presentatie gedeeld met de betreffende afdeling, de ondernemingsraad en de interne vertrouwenspersonen.
Cultuuronderzoek vanwege ontevreden (ex-)medewerkers
Eind maart hebben vijf (ex-)medewerkers zich gewend tot de toezichthoudende bestuurders van het Nederlandse Rode Kruis. Volgens hen zouden medewerkers zich niet vrij voelen om klachten te bespreken met hun leidinggevende, met het vertrouwen dat deze klachten adequaat worden opgevolgd. Ook waren de medewerkers ontevreden over de rol van de algemeen directeur. Het verwijt was dat onvoldoende zou zijn gedaan met informele meldingen en signalen.
De toezichthoudende bestuurders hebben deze (ex-)medewerkers gesproken en laten weten dat zij de melding over de door hen ervaren ‘wegkijkcultuur’ in behandeling zouden nemen. Ook hebben zij deze medewerkers erop gewezen dat voor individuele klachten de klachtenprocedure van het Rode Kruis de geëigende weg is. Vervolgens hebben de toezichthoudende bestuurders het kantoor ReulingSchutte een extern onderzoek laten doen naar de cultuur binnen de desbetreffende afdeling en met name of medewerkers zich voldoende vrij zouden voelen om klachten te melden en te bespreken met hun leidinggevenden. Ook hier konden de onderzoekers in onafhankelijkheid te werk gaan.
De onderzoekers hebben de onderzoeksvraag of er sprake is van een wegkijkcultuur ontkennend beantwoord. Wel concluderen de onderzoekers dat onvrede was ontstaan binnen de betreffende afdeling, onder meer door herinrichting van de afdeling na het vertrek van de leidinggevende. Ook zijn er aanbevelingen gedaan over vertrouwenspersonen, klachtenprocedures en over cultuur en communicatie, waarbij met name aandacht nodig was voor de medewerkers op de afdeling. De uitkomsten van het onderzoek en de aanbevelingen zijn in juli 2022 gedeeld met de afdeling, het managementteam, de ondernemingsraad en de interne vertrouwenspersonen.
De toezichthoudende bestuurders hadden de onderzoekers ook gevraagd de geïnterviewde personen niet alleen te vragen naar de cultuur binnen de desbetreffende afdeling maar ook binnen het brede Nederlandse Rode Kruis, om te beoordelen of een breder onderzoek nodig was. Aangezien de meeste geïnterviewden hebben aangegeven dat zij binnen het Rode Kruis geen ‘wegkijkcultuur’ ervaren, was er geen aanleiding om tot een dergelijk breder onderzoek over te gaan.
Nieuw afdelingshoofd gestart
Begin augustus is een nieuw hoofd van de betreffende afdeling gestart, die er mede voor moet zorgen dat de situatie normaliseert en medewerkers weer naar tevredenheid en met plezier kunnen samenwerken. In de korte periode zien we al dat de sfeer en werkcultuur binnen deze afdeling van enthousiaste en kundige professionals zijn verbeterd.
Vertrouwenspersonen, klachten- en meldprocedures
In 2021 zijn we begonnen met het verder verbeteren van onze klachten- en meldprocedures en we hebben de aanbevelingen uit de onderzoeken daaraan toegevoegd. Er is sinds vorig jaar gekozen om naast een externe vertrouwenspersoon ook te werken met interne vertrouwenspersonen. Er zijn nieuwe klachten- en meldprocedures ontwikkeld en vastgesteld, al terwijl het onderzoek liep. Sinds 1 mei is het meldpunt integriteit (via meldpunt@redcross.nl) voor als de klacht verder gaat dan ‘ontevreden zijn’. Bij een melding over de directie zal de voorzitter van het verenigingsbestuur worden betrokken. Dit is geborgd in de meldprocedure en het onderzoeksprotocol. Deze nieuwe procedures hebben wij in mei 2022 bekendgemaakt in onze communicatie met leidinggevenden en medewerkers en zijn eenvoudig te vinden op het Intranet. We zijn ook blij met de komst van de Coördinator Integriteit en Klachten per 1 september, die in deze nieuwe functie een belangrijke rol zal spelen in het verder onder de aandacht brengen en structureel borgen van de toegankelijkheid van – en bekendheid met – de integriteitsprocedure en (interne en externe) klachtenprocedure van het Nederlandse Rode Kruis.
Naast het hebben van procedures, is een belangrijk aandachtspunt dat we ook in de praktijk altijd borgen dat duidelijk wordt gecommuniceerd hoe het proces zal verlopen bij meldingen en wat wanneer verwacht kan worden in de communicatie. Een kanttekening daarbij is dat communicatie over personen niet altijd mogelijk is in verband met privacy en gebruikelijke vertrouwelijkheid. Ook aan bredere communicatie en training van leidinggevenden en medewerkers over integriteit en ethiek is veel aandacht gegeven, via onze interne communicatie en via workshops. De uitkomsten van de enquête Integriteit & Ethiek die deze zomer is uitgevoerd, kwamen aan de orde in onze interne communicatie en tijdens de Ethische Dag op 3 oktober jl.
Rol van de Ondernemingsraad
De ondernemingsraad heeft de signalen van medewerkers ook ontvangen en gehoord en is bij de beide onderzoeken betrokken geweest. Ook heeft de ondernemingsraad advies gegeven over de herinrichting van de betreffende afdeling en aanbevelingen gedaan die door het nieuwe hoofd worden opgepakt. De ondernemingsraad is op de hoogte gesteld van de uitkomsten en de voorzitter van de ondernemingsraad onderschrijft vanuit eigen waarneming de conclusie dat binnen het Nederlandse Rode Kruis geen sprake is van een ‘wegkijkcultuur’, wat niet wegneemt dat niet iedereen het altijd eens is met de uitvoering. Ook is de ondernemingsraad het afgelopen jaar intensief betrokken geweest bij de ontwikkeling van de verbeterde meldprocedure en het aanstellen van een integriteitscoördinator.
Veilige organisatie blijft onze verantwoordelijkheid en ambitie
Met het communiceren over deze twee onderzoeken gerelateerd aan een afdeling willen we geenszins de suggestie wekken dat er geen andere, individuele, gevallen zijn van discussie over functioneren of incidenten. Want die zijn er, in Nederland of internationaal. Het is niet wenselijk om elk van deze gevallen expliciet in interne laat staan externe communicatie te benoemen vanuit het oogpunt van proportionaliteit, goed werkgeverschap en privacy. We willen dit soort conflicten en gedragingen natuurlijk vermijden en doen daar ons best voor, maar de realiteit is dat ook in onze organisatie nu eenmaal incidenten, verschil van inzicht en bijgaande emoties voorkomen.
Het is en blijft de inzet van het bestuur, directie en management om elk van deze gevallen op de meest zorgvuldige manier en naar eer en geweten te adresseren. De rol van de algemeen directeur is daarbij evident. Marieke van Schaik realiseert zich dat zeer: “Ik heb een voorbeeldfunctie en daar mag ik op worden aangesproken. Ook ik maak fouten en ook ik kan leren. Tegelijkertijd sta ik voor de belangrijke taak die we met z’n allen hebben en voor al onze mensen. We moeten het samen doen.”
Het Rode Kruis is een wereldwijd opererende organisatie met honderden medewerkers en duizenden vrijwilligers. In deze organisatie telt elk individu. Het blijft dan ook onze verantwoordelijkheid en niet aflatende ambitie dat we een organisatie zijn waarin iedereen zich gewaardeerd, veilig en prettig voelt.
Op de hoogte blijven over het Rode Kruis?
Volg ons via X of meld je aan voor de perslijst. Vragen over dit bericht?
Neem contact op met een woordvoerder
