Orkanen kunnen in een paar uur tijd hele landen onderdompelen in chaos. Niet alleen beschadigt de wind veel huizen, vloedgolven en enorme hoeveelheden regen zorgen voor overstromingen, modderstromen en aardverschuivingen. De elektriciteit valt uit, mensen hebben geen schoon water, toiletten werken niet meer en ziektes liggen op de loer. Waar begin je als je mensen wilt helpen in die ravage? Collega Johannes Chinchilla nam een kijkje bij de hulpverlening in Midden-Amerika.
Stel je voor: bijna twee dagen lang heb je je vanwege een orkaan verschanst in huis. De wind rukte aan het dak en buiten zag je bomen omwaaien. Als de ergste storm is gaan liggen, klim je voorzichtig uit het raam. Als je eindelijk de bestrating onder je voeten voelt, reikt het water al tot je schouders. In een rubberbootje drijft je buurman voorbij. Hij roept steeds de naam van zijn dochtertje en hij klinkt wanhopig. Je besluit hem te helpen zoeken. Je probeert het eerst bij de basisschool, maar als je daar aankomt, zie je alleen maar een berg modder. Je haalt diep adem, je kijkt om je heen en je herkent je eigen dorp niet meer: overal is water, overal is modder, alles is kapot.
Dit is de ervaring van miljoenen mensen in Midden-Amerika in de afgelopen maanden. Rond 3 november trof orkaan Eta onder andere Nicaragua, Guatemala, Belize en Honduras. De schade was gigantisch en alsof dit nog niet genoeg was, volgde twee weken later een andere orkaan van de zwaarste categorie: Iota. Alleen al in Honduras werden 4,6 miljoen mensen getroffen door het natuurgeweld. Zo’n 300.000 Hondurezen hebben hierdoor plotseling geen dak meer boven het hoofd.
Alles is een chaos: waar begin je?
In zo’n onbeschrijflijke chaos lijkt het bijna onmogelijk te bepalen waar je moet beginnen. Toch is het belangrijk dat de hulp direct op gang komt. Gelukkig is het Rode Kruis daarop ingericht, legt Johannes Chinchilla uit. “Als een ramp net heeft plaatsgevonden, komt eerst het lokale Rode Kruis in actie,” vertelt hij. “Het Rode Kruis is het grootste vrijwilligersnetwerk ter wereld, en daardoor zijn er altijd ervaren en opgeleide vrijwilligers in de buurt die anderen kunnen helpen.”
De vrijwilligers komen direct in actie en evacueren na de ramp zoveel mogelijk mensen naar een veilige opvanglocatie in de buurt. Ze helpen mensen die vastzitten in hun huis en zoeken naar mensen die vermist worden. Dit noemen we ‘search and rescue’.
Ook bieden de vrijwilligers zo snel mogelijk medische hulp. Door de storm en overstromingen raken mensen op allerlei manieren gewond. Ze worden bijvoorbeeld door het natuurgeweld tegen een boom gesmakt of halen hun benen open aan voorwerpen onder water.
Bovendien worden mensen ziek als een ramp langer duurt. Zo is er vaak geen toegang tot schoon drinkwater, waardoor mensen ziek worden van het drinken van vervuild water. Ook maken ziektes die worden verspreid door muggen makkelijk slachtoffers in overstroomde gebieden. Stilstaand water is immers de ideale broedplek voor muggen, en zij kunnen ziektes als dengue en malaria verspreiden.
Het verlenen van hulp is niet altijd makkelijk voor de lokale vrijwilligers. Vaak zijn ze ook zelf getroffen door de orkaan en velen van hen zijn hun huis, spullen of zelfs geliefden verloren. Zo kan vrijwilliger Isyn uit Honduras al twee maanden niet naar huis omdat het onder water staat. “Ik weet hoe het is om zelf niets te hebben,” vertelt hij, “daarom wil ik graag anderen helpen. Ik heb zelf toch niets te verliezen.”
Steun uit de hele wereld
Gelukkig staan de lokale vrijwilligers er niet lang alleen voor. Na een ramp worden zo snel mogelijk hulpgoederen naar het rampgebied gestuurd. Die goederen zijn opgeslagen in verschillende delen van de wereld en via boten, vrachtwagens en busjes komen ze terecht bij de mensen die ze het hardste nodig hebben. Denk bijvoorbeeld aan keukenspullen, hygiënepakketten, dekzeilen, muskietennetten, dekzeilen en jerrycans.
Naast goederen worden ook mensen naar het rampgebied gestuurd. Bij een grote ramp kunnen specialisten en teams van het Rode Kruis in andere landen worden opgeroepen om de hulpoperatie van het lokale Rode Kruis te ondersteunen. “Deze teams zijn bijvoorbeeld gespecialiseerd in medische zorg, communicatie of water en hygiëne,” legt Johannes uit.
Verder met de hulp
Nadat het Rode Kruis heeft gezocht naar vermiste personen en de eerste hulp heeft verleend, is het tijd om te kijken op welke manier we mensen in het land het beste kunnen helpen. Dit heet een ‘needs assessment’. Hulpverleners trekken door het gebied en brengen de noden in kaart. Ze maken op basis daarvan een plan voor de hulp. Zo zorgen we dat de juiste hulp op de juiste plek terecht komt.
De belangrijkste problemen proberen we zo snel mogelijk op te lossen. Zo zetten we bijvoorbeeld waterzuiveringsinstallaties op om te voorkomen dat mensen ziek worden van vervuild water. Ook worden zo snel mogelijk plekken ingericht waar mensen medische hulp kunnen krijgen. Zo werd in Honduras een mobiele kliniek ingericht waar mensen hun verwondingen kunnen laten verzorgen en kunnen worden gescreend op COVID-19 . Daarnaast kunnen de stadsbewoners hier terecht voor psychosociale hulp. Want als je hele land plotseling is verwoest, dan zorgt dat ook voor veel psychisch leed.
Kijken naar de toekomst
Als we de meest urgente hulp hebben geboden, wordt het tijd om vooruit te kijken: mensen moeten hun leven weer kunnen opbouwen. Daken moeten worden gerepareerd, modder weggeschept en ziekenhuizen hersteld.
Bij veel orkanen ondersteunen we ook bij de wederopbouw. We helpen bijvoorbeeld met het repareren van daken en huizen, het herstellen van sanitaire voorzieningen en het opzetten van ziekenhuizen. Die wederopbouw kost veel geld en duurt lang, maar het is belangrijk om slachtoffers van orkanen ook juist in die fase niet te vergeten. Op die manier zorgen we samen met de overheid en de lokale bevolking voor een betere toekomst.
Het Rode Kruis helpt wereldwijd bij rampen
2020 was niet alleen een rampjaar vanwege de coronapandemie, ook heeft wereldwijd een recordaantal natuurrampen plaatsgevonden. Het Rode Kruis kwam wereldwijd in actie om slachtoffers van overstromingen, bosbranden orkanen en aardbevingen te helpen. Daarnaast hielpen we mensen om zich beter op rampen voor te bereiden, zodat natuurgeweld minder schade aan kan richten.