‘Hongersnood dreigt’, ‘het is een race tegen de klok’, ‘we moeten nu in actie komen om hongersnood te voorkomen’. Het zijn veelgehoorde uitspraken in de media. Maar wanneer spreken we nu écht van een hongersnood? In dit artikel beantwoorden we drie vragen om uit te leggen wat hongersnood precies is en wat wij doen om deze wereldwijde crisis aan te pakken.
Wereldwijd gaat ongeveer één op de tien mensen ’s avonds met honger naar bed. Ze hebben niet alleen te weinig eten, maar hun voeding is vaak ook eenzijdig. Zelfs als ze voldoende calorieën binnenkrijgen, kan de kwaliteit van het voedsel leiden tot een tekort aan essentiële voedingsstoffen, zoals vitamines en mineralen.
1. Wie bepaalt er of er hongersnood is?
Of er sprake is van hongersnood, wordt bepaald aan de hand van data en criteria van het Integrated Food Security Phase Classification (IPC). Deze internationale organisatie is verantwoordelijk voor het bijhouden van honger in de wereld. Het IPC onderscheidt vijf stadia van voedselonzekerheid, waarbij het eerste stadium een relatief kleine crisis betreft en het vijfde stadium hongersnood is. Hongersnood wordt gedefinieerd als een extreem voedseltekort. Dit betekent dat in een gebied ten minste 20% van de huishoudens een ernstig gebrek aan voedsel heeft, ten minste 30% van de kinderen acuut ondervoed is, en twee op de tienduizend mensen per dag sterven als gevolg van honger of door een combinatie van ondervoeding en ziekte.
In 2017 verklaarden de Verenigde Naties een hongersnood in Zuid-Soedan, waarbij zeker 100.000 mensen werden getroffen. Vanwege de gewelddadige conflicten verloren mensen hun vee en gereedschappen, waardoor ze niet langer zelfvoorzienend waren. Deze families leefden geïsoleerd en hadden geen toegang tot voedsel. Maandenlang waren zij volledig afhankelijk van wat ze maar konden vinden aan planten om te overleven. Sommigen reisden dagenlang op blote voeten op zoek naar eten.
2. Waardoor ontstaat hongersnood?
Voedseltekorten kunnen door verschillende oorzaken ontstaan: droogte zoals in grote delen in de Hoorn van Afrika, economische crises zoals in Jemen, of conflict zoals in Gaza. Wat de reden ook is, het resultaat is altijd hetzelfde: enorme ellende. Grofweg kunnen we zeggen dat de kern van de problemen ligt bij de voedselproductie, de distributie van voedsel, en het inkomen.
Klimaatverandering en extreme weersomstandigheden
De voedselproductie is op veel plekken in de wereld niet opgewassen tegen extreme weersomstandigheden. Denk bijvoorbeeld aan de extreme droogte en overstromingen in Afghanistan. De bevolking daar heeft al jarenlang te maken met ernstige droogte en aardbevingen, wat leidt tot grote voedselschaarste. Zo ook bij een landeigenaar en boer uit de provincie Badghis, hij vertelt: “De oogst is door de droogte bijna nul. Landbouw en veeteelt zijn voor ons cruciaal om te overleven. Ik heb geen andere optie dan mijn schapen te verkopen, zodat ik eten voor mijn gezin kan kopen.
De overstromingen van dit jaar hebben de situatie voor duizenden mensen verslechterd. Veel van deze weer-gerelateerde rampen zijn het gevolg van klimaatverandering. Wanneer lokale oogsten mislukken en er geen voedsel uit andere regio’s kan worden aangevoerd, kan dit leiden tot honger.
Geïsoleerde regio’s
Wereldwijd is er genoeg voedsel om iedereen te voorzien van voldoende eten. Toch bereikt al dat eten niet de mensen die het juist zo hard nodig hebben. Dat kan komen doordat regio’s geïsoleerd zijn en er geen voedsel naar binnen kan.
Een voorbeeld hiervan is Gaza, waar levensreddende hulp slechts mondjesmaat de grens over komt. Volgens het IPC zijn dan ook alle mensen in Gaza ‘ernstig voedselonveilig’. Dat betekent dat een groot aantal mensen een acuut voedseltekort heeft. In het noorden van Gaza zijn mensen zelfs slechts één stap verwijderd van hongersnood. Veel winkels en landbouwgrond zijn verwoest, en vee leeft vaak niet meer. Daarnaast is de inflatie torenhoog, waardoor het voedsel dát er nog is, voor velen onbetaalbaar is geworden. Vanwege deze schaarste zijn mensen volledig afhankelijk van hulpgoederen en voedsel van buiten de regio. Zolang deze hulp hen niet bereikt, kan dit leiden tot ernstige ondervoeding. Bij kinderen kan dit zorgen voor groeiachterstand, ziektes, of zelfs overlijden.
Inflatie en armoede
Niet alleen productie en distributie, maar ook de kosten van voedsel spelen een grote rol in voedselzekerheid. Inflatie kan ervoor zorgen dat mensen die in armoede leven niet voldoende te eten krijgen.
Onder andere Somalië, Ethiopië en Soedan kampen sinds 2020 met de ergste droogte in 40 jaar tijd. Hierdoor mislukken oogsten en sterft het vee. Daarnaast zijn er in de regio gewapende conflicten waardoor het herstellen van landbouwproblemen bemoeilijkt wordt. Al deze verschillende factoren maken het onmogelijk om zelf voldoende voedsel te produceren. Daarom zijn landen in de Hoorn van Afrika genoodzaakt om voedsel te importeren uit andere delen van de wereld. Zo importeren ze een derde van hun graan uit Oekraïne en Rusland. Maar binnen twee weken na het uitbreken van het conflict in Oekraïne steeg de graanprijs met 59%. Ook de prijzen van brandstof en kunstmest zijn enorm gestegen. Door deze extreme inflatie is het voor families in de Hoorn van Afrika bijna onmogelijk om voedsel te kopen.
Zo ook voor de 52-jarige Fariha en haar gezin. Als weduwe vluchtte ze samen met haar vijf kinderen vanuit Khartoem, de hoofdstad van Soedan, naar de stad Juba in Zuid-Soedan. “Ik ben gevlucht om veiligheid te zoeken, maar ik voel me nog steeds niet veilig”, zegt ze. De familie heeft nauwelijks geld voor voedsel. Dankzij het Rode Kruis ontvangt Fariha financiële steun, wat haar en haar kinderen genoeg eten oplevert voor twee maanden. Fariha: “Helaas worden we hierna opnieuw geconfronteerd met honger.”
3. Wat doet het Rode Kruis om hongersnood tegen te gaan?
Om hongersnood en honger tegen te gaan, bekijken we per situatie hoe we het beste kunnen helpen. Soms is het duidelijk: mensen hebben niet genoeg te eten en dat moet nú opgelost worden. Bijvoorbeeld na een natuurramp. In zulke gevallen staan we klaar met maaltijden en voedselpakketten. Daarnaast bieden we financiële ondersteuning, zodat mensen zelf kunnen kopen wat ze nodig hebben, wat ook de lokale economie stimuleert.
Ons ultieme doel is om honger wereldwijd uit te bannen. Daarom investeren we in duurzame projecten om op lange termijn voedselzekerheid te creëren. Zo ondersteunen we landbouwinnovaties die boeren en gemeenschappen weerbaarder maken tegen voedseltekorten. Daarnaast pleiten we voor investeringen in onderwijs, zodat samenlevingen beter kunnen anticiperen op toekomstige crises.
