25 jaar. Dat is de maximale gevangenisstraf die 24 hulpverleners boven het hoofd hangt bij een rechtszaak die vandaag begint in Griekenland. Hun vermeende misdaad: het helpen van migranten in een benarde situatie. Dit is onderdeel van een trend om hulp aan migranten strafbaar te stellen. Ralph Severijns, migratie-expert bij het Rode Kruis, legt uit waarom het helpen van mensen in nood nooit een misdaad mag zijn.
Wat is er aan de hand?
“Vandaag begint een rechtszaak tegen 24 mensen die migranten hebben geholpen in Griekenland. Zij worden ervan verdacht migranten op verschillende manieren te hebben bijgestaan. Denk bijvoorbeeld aan het redden van mensen die dreigden te verdrinken op de Middellandse Zee, of het uitdelen van water, kleding en eten aan mensen die deze barre tocht hadden afgelegd. De Griekse overheid klaagt hen onder andere aan voor mensensmokkel.
Deze aanklacht past in een zorgwekkende trend. We zien dat overheden steeds vaker proberen om hulpverleners te ontmoedigen om migranten te helpen door te dreigen met hoge straffen. Hierdoor wordt het steeds moeilijker voor hulpverleners om mensen in nood te helpen.”
“Het wordt steeds moeilijker voor hulpverleners om mensen in nood te helpen.”
– Ralph Severijns, migratie-expert Rode Kruis
Mensensmokkel, dat is toch iets met boze gemaskerde mannen die mensen voor veel geld in een vrachtwagen proppen tussen blikjes tomatensoep?
“Mensensmokkel is het faciliteren van mensen om op een niet-rechtmatige manier een grens over te steken. Mensensmokkel is een strafbaar feit en dit wordt inderdaad regelmatig gedaan door mensen die misbruik maken van wanhopige migranten. Ze sturen hen dan voor veel geld de grens over met behulp van gammele bootjes of via levensgevaarlijke vrachtwagenritjes.
Wat ons zorgen baart, is dat autoriteiten pogingen doen om het begrip mensensmokkel op te rekken. Hierdoor zou ook het bieden van humanitaire hulp aan migranten onder mensensmokkel vallen en dus strafbaar worden. Bijvoorbeeld als een hulporganisatie migranten uit het water haalt die dreigen te verdrinken en hen vervolgens aan land brengt. Maar er zijn veel meer voorbeelden. Zo zijn er in verschillende Europese landen mensen beboet voor bijvoorbeeld het uitdelen van water, het geven van een lift en het aanbieden van een douche aan een migrant. Autoriteiten stellen dan dat je die persoon helpt in zijn missie om op een niet-rechtmatige manier de grens over te steken of in een land te verblijven. Dat zou dan dus ook mensensmokkel zijn.”
En jij vindt dat dit geen misdaad is?
“Het bieden van humanitaire hulp aan migranten in nood mag geen misdaad zijn. Iedereen heeft het recht om levensreddende hulp te geven en te ontvangen. Dat is de basis waarop humanitaire organisaties als het Rode Kruis werken. Dit betekent ook dat mensen die op zee dreigen te verdrinken, gered moeten kunnen worden. Daarnaast moeten we migranten kunnen voorzien van basislevensbehoeften zoals voedsel, water en medische zorg, zonder dat hulpverleners bang hoeven zijn voor strafrechtelijke vervolging.”
Betekent dit dat het Rode Kruis voor mensensmokkel is?
“Nee. Wij respecteren dat staten iets willen doen om mensensmokkel tegen te gaan. Dat soort wetgeving moet alleen niet ten koste gaan van de mogelijkheid om levensreddende hulp te bieden of te ontvangen.”
Wat moet er dan nu gebeuren?
“Wij willen dat het bieden van humanitaire hulp in wetgeving expliciet wordt uitgezonderd van strafbaarstelling. Zo wordt het voor iedereen duidelijk dat humanitaire hulp niets te maken heeft met mensensmokkel.”
Migranten hebben recht op humanitaire hulp, net als ieder ander
Is het daarmee opgelost?
“Nee, er is meer nodig. We zien bijvoorbeeld dat migranten enorme risico’s moeten nemen om een veilige plek te bereiken. Daarom vinden we dat migratieroutes veiliger moeten. We roepen overheden bijvoorbeeld op om meer legale manieren te creëren waarop vluchtelingen op een veilige manier om bescherming kunnen vragen.
Op dit moment helpt het Rode Kruis migranten die in nood verkeren. We ondersteunen bijvoorbeeld bij reddingsacties op zee, maar we zorgen ook voor bijvoorbeeld voedsel, water, dekens, kleding en medische hulp. Maar als migratieroutes veiliger worden, dan verkeren vanzelf minder mensen in nood en is het dus ook minder vaak nodig dat humanitaire organisaties te hulp schieten.
Tot die tijd is het in ieder geval belangrijk dat migranten in nood hulp krijgen zonder dat dit strafbaar wordt gesteld. Want ook migranten hebben recht op humanitaire hulp, net als ieder ander.”
