Natuurrampen - Alles over overstromingen

Overstromingen

Overstromingen: zeeën van ellende die miljoenen levens overspoelen

Je huis onbewoonbaar, je vee verdronken en je oogst mislukt: bij overstromingen zien mensen hun hele leven letterlijk in het water vallen. Vaak zijn ze gedwongen om tijdelijk hun thuis verlaten. Als ze terugkeren en langzaam de draad weer oppakken, liggen honger en ziektes op de loer.

Van alle natuurrampen komen overstromingen het vaakst voor. In de afgelopen 10 jaar waren er wereldwijd bijna 1.300 overstromingen waarbij minstens 10 mensen omkwamen of 100 mensen getroffen werden. In totaal werden tussen 2010 en 2019 meer dan 673 miljoen mensen getroffen.

Welke problemen krijgen deze mensen voor hun kiezen? Zullen we vaker overstromingen krijgen als de aarde opwarmt, en wat kunnen we doen om het leed te verzachten? Op deze pagina lees je alles over overstromingen.

673 mln.

mensen werden tussen 2010 en 2019 getroffen door overstromingen

Alles over overstromingen

Hoe ontstaan overstromingen?
Hoe beïnvloedt klimaatverandering overstromingen?

Wat zijn de gevolgen van overstromingen?
Wat doet het Rode Kruis bij overstromingen?

Ontstaan van overstromingen

Hoe ontstaan overstromingen?

Bij overstromingen stroomt water over stukken land die normaal gesproken droog zijn. Dat water is afkomstig van bijvoorbeeld een rivier, meer of zee. Deze wateren treden dan dus buiten hun normale grenzen. Dat kan bijvoorbeeld komen door:

hevige regenval
een storm boven een zee of meer (dit kan een orkaan zijn)
een aardbeving onder zee
grote hoeveelheden sneeuw die in korte tijd smelten
een damdoorbraak (maar een overstroming kan ook een damdoorbraak veroorzaken)

Flash floods
Sommige overstromingen zijn goed te voorspellen aan de hand van weermodellen. Maar er zijn ook zogenoemde flash floods. Dit zijn plotselinge, onverwachte overstromingen met een verwoestende kracht. Flash floods ontstaan meestal wanneer het zo hard regent dat de bodem het water niet kan opnemen en rivieren het water niet kunnen afvoeren. Ze kunnen soms al ontstaan binnen een paar minuten nadat de regen is gestart.

Meer over natuurrampen

Flash floods Oeganda

Op het filmpje uit mei 2020 zie je hoe een flash flood in het westen van Oeganda alles op zijn weg verwoest.

1.300

Tussen 2010 en 2019 waren er bijna 1.300 ernstige overstromingen.

673

Daarbij werden wereldwijd 673 miljoen mensen getroffen.

Jaarlijks lopen 17 miljoen mensen het risico om ontheemd te raken door overstromingen.

Meer dan 80% van hen woont in (arme) stedelijke gebieden.

Klimaatverandering

Wat is de invloed van klimaatverandering op overstromingen?

Meer regen
Door klimaatverandering veranderen regenpatronen wereldwijd. Volgens het IPCC is het zeer waarschijnlijk dat extreme neerslag vaker voor zal komen en intenser zal zijn, vooral rond de evenaar en in natte tropische gebieden. Verwacht wordt dat een groter deel van de wereldbevolking te maken zal krijgen met overstromingen van rivieren.

Stijging van de zeespiegel
Het IPCC, het klimaatinstituut van de Verenigde Naties, voorspelt ook dat laaggelegen kustgebieden vaker te maken zullen krijgen met overstromingen. Ondertussen wonen en werken juist in deze gebieden steeds meer mensen.

De zeespiegelstijging zorgt ervoor dat de impact van stormen toeneemt. De wind stuwt het zeewater op en omdat het water hoger staat, stroomt het bij een storm steeds verder landinwaarts. Hierdoor krijgen nog meer mensen te maken met verwoestende en dodelijke overstromingen.

Daarnaast zorgt de stijgende zeespiegel dat zout water op veel plekken steeds verder landinwaarts komt. Drinkwater wordt hierdoor onbruikbaar en veel traditionele gewassen kunnen niet meer worden verbouwd. Soms kunnen mensen niet langer in hun eigen dorp of stad blijven wonen. Vaak trekken ze dan naar grote steden, waar al een hoge werkloosheid heerst en niet altijd genoeg drinkwater is.

Blijf op de hoogte van onze activiteiten rondom natuurrampen en klimaatverandering.

Schrijf je in voor de Rode Kruis-nieuwsbrief.

Inschrijven

Waar kunnen we meer overstromingen verwachten?

Op veel continenten krijgen waarschijnlijk meer mensen te maken met overstromingen. Het gaat met name om Europa, Azië en Zuid-Amerika.

Een derde van Bangladesh is overstroomd. Vrijwilligers brengen drinkwater naar mensen die gestrand zijn.

Overstromingen in India en Bangladesh

In het voorjaar van 2020 werden maar liefst 9,6 miljoen mensen getroffen door overstromingen in het zuiden van Azië. Grote delen van Nepal, India en Bangladesh kwamen onder water te staan. In Bangladesh kwamen de overstromingen bovenop een migratiecrisis en een lange serie eerdere natuurrampen.

Lees meer

Vietnam heeft te kampen met heftige overstromingen.

Vietnam overspoeld

In oktober 2020 werd Vietnam verrast door forse overstromingen. Zeker 178.000 huizen kwamen onder water te staan en maar liefst 5 miljoen mensen werden geraakt. Dit komt nog bovenop de coronapandemie in het gebied. Het Rode Kruis levert hulp ter plaatse.

Lees meer

Gevolgen van overstromingen

Wat zijn de gevolgen van overstromingen?

Overstromingen hoeven niet altijd een probleem te zijn; sommige plekken overstromen jaarlijks en zijn daardoor juist vruchtbaar. Denk aan de uiterwaarden in Nederland. Maar als mensen dichter langs rivieren en kusten gaan wonen, en het land op die plekken op andere manieren gaan gebruiken (bijvoorbeeld door de natuur te vervangen door beton), kunnen diezelfde overstromingen tot grote schade leiden.

De eerste gevolgen van overstromingen
Als het water een dorp of stad instroomt, gebeurt al snel het volgende:

Mensen en dieren raken gewond of overlijden, bijvoorbeeld door ronddrijvend puin, onderkoeling of verdrinking.
Nieuwe gevaren kunnen ontstaan, zoals damdoorbraken, aardverschuivingen en modderstromen.
Mensen vluchten naar andere gebieden, waar ze dicht op elkaar leven met andere mensen en dieren en een groot risico lopen op ziektes.

De gevolgen van overstromingen op langere termijn
Als mensen in hun eigen gebied blijven of terugkeren, krijgen ze te maken met de gevolgen van overstromingen die langere tijd aanhouden:

Huizen zijn beschadigd.
Er is schade aan de infrastructuur, bijvoorbeeld aan wegen, electriciteitspalen en watersystemen.
Oogsten en zaden zijn verloren en er kunnen voedseltekorten ontstaan.
Er ontstaat een groter risico op ziektes als cholera, malaria en dengue.
Het levensonderhoud van mensen is weg. Ze hebben dus ook weinig om zich voor te bereiden op toekomstige overstromingen.
Bedrijven investeren niet meer in gebieden waar regelmatig overstromingen voorkomen.
Er is grote economische schade. Alleen al in de eerste helft van 2019 was de schade door overstromingen naar schatting meer dan 30 miljard euro.

In één keer alles kwijt

Fatima (31) en haar dochtertje Selwa (2 maanden) waren in hun huis in Soedan toen ze werden opgeschrikt door een overstroming. Halsoverkop moesten zij hun huis ontvluchten. Fatima en haar man konden nog snel een paar essentiële dingen meenemen, maar de rest van hun spullen is weggespoeld door het water.

Fatima woont nu met haar man, haar vader en haar acht kinderen in een tentenkamp zonder stromend water. De eigenaar van het land waarop zij woonden voordat het noodlot toesloeg, wil niet dat ze terugkomen. Fatima verdiende haar geld door groente te verbouwen en te verkopen op de markt. Ze is dus niet alleen haar huis kwijt, maar ook haar inkomen. Fatima en haar man hopen dat ze een baan kunnen vinden op een boerderij, zodat ze weg kunnen uit het kamp waar ze nu wonen.

De overstromingen in Soedan in augustus waren één van de vele natuurrampen in 2020.

Meer over rampen in 2020

Onze hulp

Wat doet het Rode Kruis bij overstromingen?

In actie bij overstromingen
Het Rode Kruis komt in actie bij grote natuurrampen als overstromingen. We delen bijvoorbeeld voedsel, drinkwater en hygiënekits uit. Daarnaast zorgen we voor onderdak.

Meer over noodhulp bij natuurrampen

Voorbereiding op rampen
Als noodhulporganisatie staan we bij een natuurramp altijd klaar om mensen te helpen. Maar het liefst zorgen we natuurlijk dat die natuurrampen minder levens verwoesten. Daarom proberen we steeds meer mensen voor te bereiden op rampen.

Dit doen we ook bij overstromingen. We zorgen bijvoorbeeld voor waarschuwingssystemen zodat mensen de tijd hebben om zichzelf en hun spullen in veiligheid te brengen. Ook planten we mangroves op plekken waar veel mensen aan de kust wonen, zodat stormen minder verwoesting kunnen aanbrengen. Daarnaast helpen we om de hygiënevoorzieningen te verbeteren en geven we hier voorlichting over, zodat de kans op ziekte-uitbraken bij overstromingen kleiner wordt.

Hoewel overstromingen jaarlijks nog altijd miljoenen levens verwoesten, is er ook goed nieuws: sinds de eeuwwisseling is het aantal mensen gedaald dat getroffen wordt door overstromingen. Dit is voor een deel te danken aan investeringen in een betere voorbereiding.

Meer over voorbereiding op rampen